مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نویسندگان

1 دانشگاه علامه طباطبائی

2 دکتری فرهنگ و ارتباطات

چکیده

این مقاله به تحلیل گفتمان کارزار انتخاباتی نامزدهای پیروز دوره‌های هفتم و نهم، انتخابات ریاست جمهوری ایران‌ ـ‌ آقایان سید محمد خاتمی و محمود احمدی‌نژاد می‌پردازد. هدف از این تحقیق، آشنایی و درک تحولات گفتمانی بین دولت و مردم، طی یک دورۀ هشت ساله از طریق تحلیل مقایسه‌ای دو فیلم تبلیغاتی این کاندیداهاست.
روش‌شناسی پژوهش، روش تحلیل گفتمان انتقادی از منظر فرکلاف است. لذا ابتدا واژگان، ضمیر ما، وجه دستوری، استناد و قطب‌بندی‌ها مورد بررسی قرار گرفته؛ سپس با اپیزود‌بندی متن و طرح اپیزود اصلی، مرحلۀ توصیف و تفسیر، جمع‌بندی و تبیین انجام شده است. همچنین در بخشی دیگر از این مطالعه، تحلیل‌گران برای تحلیل فرامتن شرایط سیاسی، اجتماعی و تاریخی حاکم بر این دو فیلم را مورد توجه قرار دادند. در چگونگی خوانش فیلم، عواملی نظیر زاویۀ دوربین، نور، صدا، موسیقی و تصاویر نیز بررسی شد. جامعۀ آماری پژوهش، تمام‌شماری است و واحد تحلیل، کل متن، تصاویر، موسیقی و دیالوگ‌هاست که پس از به متن درآمدن، بر اساس محورهای تعیین‌شده در فرم تحلیل گفتمان، ثبت و تجزیه و تحلیل شدند.
این مطالعه نشان داد که در فیلم‌های تبلیغات دو نامزد شباهت‌ها و تفاوت‌های قابل توجهی وجود دارد. هر دو به موضوعاتی چون زنان، جوانان، صرفه‌جویی در هزینه‌های تبلیغاتی و تمایل به تغییر، استناد کرده‌اند. در مقولاتی چون مفاهیم اسلام و ایران، عدالت و آزادی، قانون و مهرورزی، به‌کارگیری ضمیر ما، نگاه به دین، ادبیات و شیوۀ سخنوری و پوشش زنان، تفاوت بارزی در دو فیلم مشاهده می‌‌شود. همچنین هر دو نامزد به مباحثی چون اقتصاد، تورم، بیکاری و جرائم نپرداخته‌اند.

کلیدواژه‌ها

 

ـ بهرام‌پور‌، شعبانعلی، (1378)‌، «درآمدی بر تحلیل گفتمان»‌، در مجموعه مقالات گفتمان و تحلیل گفتمانی، محمدرضا تاجیک (به اهتمام)‌، تهران‌: انتشارات فرهنگ گفتمان.
ـ تاجیک، محمدرضا؛ روزخوش، محمد، (1387)‌، «بررسی نهمین دورۀ انتخابات ریاست جمهوری ایران از منظر تحلیل گفتمان»، مجلۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت معلم، شمارۀ 61، ص16.
ـ جاوت، گارث؛ اُدانل، ویکتوریا، (1390)‌، تبلیغات و اقناع، ترجمه: حسین افخمی‌، تهران‌: همشهری.
ـ چگینی، سهیلا، (1376)‌، «بررسی پوشش مبارزات انتخابات دورۀ ریاست جمهوری ایران در روزنامه‌های سراسری کشور»، رسالۀ کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی.
ـ دارابی، علی، (1388)‌، رفتار انتخاباتی در ایران‌، تهران‌: سروش.
ـ دشتگلی هاشمی، مانا، (1387)، «تحلیل گفتمان کارزار سیاسی نامزدهای پیروز انتخابات ریاست جمهوری دوره‌های هفتم و نهم»، رسالۀ کارشناسی ارشد علوم ارتباطات، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی.
ـ روزخوش، محمد، (1386)‌، «بررسی نهمین دورۀ انتخابات ریاست جمهوری ایران از منظر تحلیل گفتمان»، رسالۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.
ـ سیدامامی، سیدکاووس، (1388)‌، «تلویزیون و انتخابات ریاست جمهوری»، فصلنامۀ پژوهش‌های ارتباطی، شمارۀ 57، صص 63-91.
ـ عضدانلو‌، حمید، (1380)‌، گفتمان و جامعه‌، تهران‌: نشر نی.
ـ علی‌آبادی، گیتا، (1388)، «تتازع گفتمانی پنج دوره انتخابات ریاست جمهوری (1384‌ـ‌1368)»، رسالۀ دکترای علوم ارتباطات، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی.
ـ غفوری، آرش، (1387)، «بررسی گفتمان نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری ایران: تحلیل گفتمان بیانیه‌های انتخاباتی و اطلاعیه‌های نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری نهم اسلامی ایران طی دورۀ قانونی تبلیغات انتخاباتی»، رسالۀ کارشناسی ارشد علوم ارتباطات، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی.
ـ فرکلاف‌، نورمن، (1379)‌، تحلیل انتقادی گفتمان (منتخب مقالات)، (‌گروه مترجمان)‌، تهران‌: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
ـ قائینی، فاطمه، (1386)، «بررسی اخبار ایرنا و ایسنا در نهمین دورۀ انتخابات ریاست جمهوری»، رسالۀ کارشناسی ارشد روزنامه نگاری، دانشکده علوم اجتماعی و روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکزی.
ـ کاواناگ، دنیس، (1380)‌، مبارزات انتخاباتی، تهران‌: نشر پنگان.
ـ محسنیان راد، مهدی، (1376)‌، علت‌ها در انتخابات هفتم، (گزارش منتشر نشده)، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
ـ محسنیان راد، مهدی، (1378)‌، «انتخابات و تبلیغات انتخاباتی در ایران»، مجموعه مقالات همایش مشارکت سیاسی، احزاب و انتخابات، تهران: سفیر.
ـ مقدس، اعظم، (1384)، «بررسی تأثیر رسانه‌ها بر فضای سیاسی عمومی از طریق افکار عمومی (نگاهی به عملکرد مطبوعات در انتخابات هفتمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران ‌ـ‌ خرداد1376)»، رسالۀ کارشناسی ارشد علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران.
ـ میرعابدینی، احمد، (1387)، «ارتباطات آیینی و قدرت سیاسی در ایران: بررسی روابط متقابل نماز جمعه و رسانه‌های جمعی در انتخابات ریاست جمهوری»، رساله دکترای علوم ارتباطات، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی.
ـ نوری نیارکی، مرضیه، (1385)، «مطالعه الگوی تبلیغات انتخاباتی کاندیداها و احزاب حامی آنها در نهمین دورۀ انتخابات ریاست جمهوری در تلویزیون»، رسالۀ کارشناسی ارشد ارتباطات اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
ـ ون دایک‌، تئون اِ، (1382)‌، «مطالعاتی در تحلیل گفتمان‌؛ در کتاب از دستور متن تا گفتمان کاوی انتقادی» (گروه مترجمان)‌، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
- Blumler, G. J. Gurevitch, M, (1995), The Crisis of Public Communication, London: Sage.
- Fairclough, Norman, (1991), Language and Power, London: Longman.
- Fairclough, N, (1995), Media Discourse, London: Arnold.
- Richards. Jack et.al., (1985), Dictionary of Applied Linguistics, Essex: Longman.
- Van Dijk, Teun, (1998), "Opinion and Idiologies in the press", in Bell & Garrett (eds.), Approaches to Media Discourse, Oxford: Blackwell publishers.
- Wodak, Ruth. & Michael Meyer, (2001), Methods of Critical Discourse Analysis, London: Sage.
- Morreale, Joanne, (1993), The Presidential Campaign Film, Westport: Praeger.
- Nichols, Bill, (1981), Ideology and the Image, Bloomington: University of Indina Press.
- Heale, M. J, (1982), The Presidential Quest: candidates and the images in American political culture of 1787-1852, New York: Longman.
- Kaid, L. L. Holtz‌ـ‌Bacha, (2008), Encychloedia of Political Communication, (vol. 1&2), New York: Sage.
- Kaid, L. L. Holtz‌ـ‌Bacha, (1995), Advertising in Western Democracies, New York: Sage.