مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد پژوهش علوم اجتماعی ؛ دانشگاه فردوسی مشهد

2 استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

3 دانشیارجامعه شناسی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

صنایع دستی در هر فرهنگی از شاخص های بنیادین احراز هویت و اعتبار معنوی و تاریخی ملت ها بوده و بررسی اهداف تولید آن در دورانی صنعت مدرن از ضرورتی قابل توجه برخوردار است . این پژوهش پیرامون دلایل جامعه شناختی تداوم صنایع دستی با تاکید بر مشاغل موجود در شهرستان مشهد انجام شده و روش انجام آن به شکل کیفی و مبتنی بر نظریه زمینه ای است. داده های مورد نیاز از طریق مصاحبه های انفرادی نیمه ساختار یافته با هنرمندان و صنعتگران صنایع دستی گردآوری شده و به منظور اعتبار بخشی به نتایج حاصله هم بخشی از پژوهش به روش مشاهده مشارکتی انجام گردیده است . پس از پیمودن مراحل سه گانه کدگذاری مطابق الگوی پیشنهادی اشتراوس و کوربین ، پدیده مرکزی تحقیق با عنوان "پرداختن به فعالیت هنری در زمینه تولید صنایع دستی و تداوم آن " شناسایی و مدل پارادایمی متناظر با آن تدوین شد . این پدیده نشانگر ایده ها و مقاصد اجتماعی است که توجیه کننده انجام این حرفه سنتی در دوران معاصر است . نتایج این تحقیق نشان می دهد که داشتن ذائقه هنری ، عناصر محرک فعالیت هنری و تاثیر پذیری محیطی و معنوی مهمترین شرایط علی موثر بر پدیده مذکور بوده و پیامد اصلی را 3 مقوله تاثیر بر جامعه مخاطب ، کسب جایگاه اجتماعی و پیامدهای اجتماعی مرتبط با موضوع شکل می دهد که منجر به تداوم صنایع دستی در طبقه اجتماعی جدیدی به رغم افول آن در خاستگاه سنتی اش گردیده است .

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Sociological Factors Affecting the Continuity of Handicrafts Activities: A Case Study of Craftsmen in Mashhad

نویسندگان [English]

  • Hadi Labbaf Khaniki 1
  • Majid Folafian 2
  • Mohsen Noghani 3

1 Master of Social Science Research; Mashhad Ferdowsi University

2 Associate Professor, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran-

3 Faculty of Ferdowsi University of Mashhad

چکیده [English]

 
Handicrafts in any culture are regarded as the fundamental indicators of identity, cultural and historical values of nations; and hence examining their production objectives during the modern-industrial era proves to be of significant necessity. This research examines the sociological justification regarding the continuation of handicrafts with emphasis on the existing jobs in Mashhad city, using the qualitative methodology, and based on grounded theory. The data was collected through semi-structured individual interviews with handicraft artists and craftsmen; to validate the results, however, part of the research was conducted through participatory observation. After going through the three stages of coding according to Strauss and Corbin, the central argument of the research entitled “dealing with artistic activity in the field of handicraft production and its continuation” and its corresponding paradigm model were identified and developed, accordingly. This phenomenon reflects the ideas and social objectives that justify the continuation of this traditional profession in the contemporary era. The results of this study show that having artistic taste, stimulating elements of artistic activity and environmental and spiritual impact are the most important causal conditions affecting the phenomenon and the main outcome is 3 categories of impact on the audience, gaining social status and social consequences related to the subject. This, the research proved, has led to the continuation of handicrafts in a new social class despite its decline in its traditional origins.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Crafts
  • Authentication
  • Social implications
فلیک ،  اووه ؛  (1387) درآمدی بر تحقیق کیفی ، ترجمه هادی جلیلی ،  تهران ؛ نشر نی
اینگلهارت، رونالد؛ ولزل، کریستین (1389) نوسازی، تغییر فرهنگی و دموکراسی، ترجمۀ یعقوب احمدی، تهران: نشر کویر.
تراسبی، دیوید (1391)  اقتصاد و فرهنگ، ترجمة کاظم فرهادی، تهران: نشر نی.
ابول تختی ، سمیرا ؛ آسیب شناسی صنایع دستی بر مبنای مطالعه جامعه هنرمندو اثرهنری" مطالعه موردی (زیورآلات سنتی کرمانج خراسان شمالی ، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه الزهراء - دانشکده هنر - 1392 – (پایان نامه کارشناسی ارشد |)
پاکزاد ، زهرا ؛ (1395)نقش صنایع دستی در کارآفرینی زنان و توسعه اقتصادی ؛ جلوه هنر بهار و تابستان 1395 شماره 15

چیت سازیان ،  امیرحسین ؛  جویباری ،  وحیدرضا  ؛ بهارلو ، علیرضا (1393) ، جایگاه اجتماعی صنایع دستی و هنر های سنتی با نظری به مسگری کاشان در گذشته و امروز ، دانش های بومی ایران پاییز و زمستان شماره 2

حبی، اکرم؛ فتحی‌آذر، اسکندر و محمدبخش، بهمن (1389) «جهانی‌شدن و هویت‌های محلی و جهانی دانشجویان (مطالعۀ موردی: دانشگاه تبریز)»، تحقیقات فرهنگی، شمارة 2، صص 121-101. تابستان.
دانایی‌فرد، حسن و امامی، مجتبی (1386) «استراتژی‌های پژوهش کیفی: تأملی بر نظریه‌پردازی داده‌بنیاد»، اندیشة مدیریت راهبردی (اندیشة مدیریت)، شمارة دوم، صص 97-69، پاییز و زمستان.
رضوانفر، مرتضی ( 1385) «صنایع دستی و مدرنیته» کتاب ماه هنر، شمارة 99-100، صص 74-70، آذر و دی.
روحانی، حسن (1388) «در آمدی بر نظریة سرمایة فرهنگی»، مجلة راهبرد، شمارة 53، صص 35-7، زمستان.
روشه، گی (1380) تغییرات اجتماعی، ترجمۀ منصور وثوقی، تهران: نشر نی.
صابری افتخاری ، عارفه(1391) ؛ «شناخت باورهای عوام و تأثیر آن در خلق هنر سنتی»  ؛ فرهنگ و هنر روستایی ال دوازدهم، شماره 23، پاییز و زمستان
طبسی، محسن و رازانی، اسد (1386) «هنر سنتی و مناسبات نسلی»، جوانان و مناسبات نسلی، شمارة اوّل، صص 152-150، بهار و تابستان.
عباسی، فریبا (1388) بررسی تجلی باورها در طراحی فرش‌باغ، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد رشتة صنایع دستی (گرایش پژوهش)، به راهنمایی دکتر مهین سهرابی نصیرآبادی، دانشگاه الزهرا (س)، اسفند.
قنبری، سیروس؛ دهقان، محمدحسین و میرکی اناری، حسین (1396) «تبیین و ارزیابی نقش کارآفرینی در توسعة روستایی با تأکید بر صنایع دستی (مطالعة موردی: شهرستان انار)» پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی، شمارة 17، صص 132-119، بهار.
کاستلز، مانوئل (1380) ظهور جامعۀ شبکه‌ای، ترجمۀ علیقیان و خاکباز، تهران: طرح نو.
گلشن بافقی، جلیل (1392) شیوة مصرف صنایع دستی در بین تهرانی‌ها، طرح پژوهشی، پژوهشگاه علوم، تهران.
گنجی، محمد و حیدریان، امین (1393) «سرمایة فرهنگی و اقتصاد فرهنگ: با تأکید بر نظریه‌های پی‌‌یر بوردیو و دیوید تراسبی» فصلنامة راهبرد، شمارة 72، صص 97-72، پاییز.
نادری، سمیه (1390) بررسی مفهوم اصالت در صنایع دستی با تکیه بر آراء تئودور آدورنو، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد رشتة صنایع دستی، به راهنمایی دکتر محمدتقی آشوری، دانشگاه هنر، شهریور.
نظارتی، مهناز (1392) بررسی تأثیر مدنیسم بر صنایع دستی ایران از مشروطه تا پایان پهلوی، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد رشتة صنایع دستی، به راهنمایی دکتر محمدتقی آشوری، دانشگاه هنر، شهریور.
وبستر، فرانک (1380) نظریه‌های جامعة اطلاعاتی، ترجمة مهدی داودی، تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.
هوشیار، مهران (1387) «دیروز، امروز، فردا (بررسی جایگاه تکنولوژی در صنایع دستی و حفظ هویت فرهنگی دنیای امروز)». رهپویة هنر، شمارة 1، صص 21-16، زمستان.
یاوری، حسین (1382) آشنایی با هنرهای سنتی، تهران: نشر صبای سحر.