نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانش آموخته کارشناسی ارشد علوم ارتباطات، دانشگاه عالمه طباطبایی (نویسنده مسئول)
2 استادیار گروه آموزشی روزنامه نگاری، دانشکده علوم ارتباطات، دانشگاه عالمه طباطبایی؛
چکیده
چکیده: برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در ژوییه سال 2015 بین جمهوری‌اسلامی ایران و گروه 1+5 به نتیجه رسید اما امریکا خروج خود را از این توافق در مه 2018 اعلام کرد. این خروج، هم در سطح داخلی و هم در سطح بین‌المللی به لحاظ تأثیر بر فضای سیاسی، بین‌المللی و دیپلماتیک توجّه رسانهای زیادی به خود جلب کرد. هدف این مقاله بررسی بازنمایی خروج ایالات‌متحده امریکا از برجام در چهار روزنامه ایرانی است: کیهان، و رسالت (نمایندگان اصلی محافظه‌کاران) و اعتماد و شرق (نمایندگان اصلی اصلاح‌طلبان). این پژوهش از روش تحلیل گفتمان انتقادی استفاده می‌کند و متکی‌به نظریه‌های گفتمان، بازنمایی و چارچوب‌سازی است. یافته‌های این پژوهش گویای آن است که گفتمان مسلط در طیف روزنامه‌های اصلاح‌طلب «گفتمان تعامل» بوده است. این روزنامه‌ها بر لزوم ارتباط با جهان، مذاکره، تنش‌زدایی درعین حفظ انسجام ملّی تأکید کرده‌اند. «برجسته‌سازی» و «حاشیه‌رانی» تکنیک‌هایی هستند که روزنامه‌های شرق و اعتماد به‌واسطۀ آن وجوه مثبت «خود» و نقاط ضعف «دیگری» را برجسته و چارچوبهای مدّ‌نظر خود را ازاین‌طریق بازنمایی کرده‌اند. گفتمان مسلط در طیف روزنامه‌های اصولگرای این پژوهش گفتمان «مقاومت» است. این طیف با مطرح‌کردنِ سلسله استنادات تاریخی به بدعهدی، دشمنی، بی‌اعتمادی به غرب (امریکا و اروپا) اشاره کرده‌اند و با برجسته‌کردنِ وجوه منفی «دیگری» و برجسته‌کردنِ وجوه مثبت «خود» به مثابه نظام و ملّت ایران، و تأکید بر ایستادگی و بهره‌گیری از ظرفیت‌های داخلی، اقتصاد مقاومتی، بصیرت انقلابی و واکنش جدی درمقابل دشمن، سعی در القای مفاهیم و چارچوبهای مدّ‌نظر خود و تأثیرگذاری بر مخاطب دارند.
کلیدواژه‌ها
- آقاگلزاده، فردوس و خیرآبادی، رضا (1393). «زبانشناسی خبر: به‌سوی ارائۀ الگوی تولید خبر در چارچوب رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی». تهران: نشر علمی.
- آقاگلزاده، فردوس (1390). «تحلیل گفتمان انتقادی: تکوین تحلیل گفتمان در زبانشناسی». تهران: انتشارات علمی و فرهنگی چاپ دوم.
- سلطانینژاد، احمد، گودرزی، سهیل، نجفی، مصطفی، (1394)، توافق وین؛ تغییر یا تداوم در دیپلماسی هستهای، فصلنامه مطالعات روابط بینالملل، سال هشتم، شماره 31، پاییز 1394.
- ابوالحسن شیرازی، حبیب الله، (1394). کالبد شکافی مذاکرات هستهای ایران و امریکا تا حصول برجام و تصویب قطعنامه 2231، فصلنامه مطالعات روابط بینالملل، سال هشتم، شماره 30، تابستان 1394.
- ببی، ارل (1381). «روشهای تحقیق در علوم اجتماعی». جلد اول. ترجمه رضا فاضل، تهران: انتشارات سمت.
- خلیلی، رضا (1395). «پیامدهای منطقهای و بین‌المللی برجام: رویکردی استراتژیک». فصلنامۀ مطالعات راهبردی، سال نوزدهم، شماره 72، تابستان 1395.
- عموزاده مهدیرجی، محمد (1382). «زبان، شناخت و واقعیت». پژوهشنامۀ علوم انسانی، سال چهارم، شماره 37 (1).
- فاندایک، تون (1387). «مطالعاتی در تحلیل گفتمان: از دستور متن تا گفتمانکاوی انتقادی».گروه مترجمان: پیروز ایزدی و دیگران. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ دوم.
- فرقانی، محمدمهدی و مؤذن، کاظم (1394). «دولت یازدهم و دیپلماسی رسانهای امریکا: بررسی ابعاد و چارچوبهای محتوایی سایت فارسی صدای امریکا». فصلنامه مطالعات رسانههای نوین، سال اول، شماره2.
- فرکلاف، نورمن (1387). «تحلیل انتقادی گفتمان». گروه مترجمان: فاطمه شایستهپیران، شعبانعلی بهرامپور، رضا ذوقدار مقدم و دیگران. تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانههای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. چاپ دوم.
- کاظمی، عباس، ناظر فصیحی، آزاده (1386). «بازنمایی زنان در یک آگهی تجاری تلویزیونی». پژوهش زنان، دوره پنجم، شماره 1.
- کریمی فیروزجائی، علی (1396). «گفتمانشناسی انتقادی». تهران: روششناسان و جامعهشناسان. چاپ اول.
- لاکلا، ارنستو و دیگران (1395). «تحلیل گفتمان سیاسی: امر سیاسی به‌مثابه یک برساخت گفتمانی». ترجمه امیر رضائی پناه و سمیه شوکتی مقرب. تهران: نشر تیسا.
- مهدیزاده، سیدمحمد (1387). «رسانهها و بازنمایی». تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانههای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- مهدیزاده، سیدمحمد و علیزاده، عبدالرحمان (1393). «بازنمایی برکناری مرسی در اخبار تلویزیونی صدا و سیمای ج.ا.ا و بیبیسی فارسی». فصلنامه مطالعات فرهنگ-ارتباطات، سال پانزدهم، شماره 25.
- وزارت امور خارجه (1394). برنامۀ جامع اقدام مشترک. تهران: اداره چاپ و نشر وزارت امور خارجه.
- Devereux, E.(ed.) (2007). Media Studies: Key Issues and Debates. London, UK: Sage Publications.
- Entman, R. (1993). Framing: Toward Clarification of a Fractured Paradigm. Journal of Communication, 43, 51-58
- Fairclough, N. (1989). Language and Power. London: Longman.
- Fairclough, N. (2003). Analysing Discourse: Textual Analysis for Social Research. London: Routledge.
- van Dijk, T. (2001). “Multidisciplinary CDA: a Plea for Diversity”. in: Methods of Critical Discourse Analysis. by Ruth Wodak & Michael Mayer. London: Sage Publications.
- Scheufele, D.A. and Tewksbury D. (2007). “Framing Agenda Setting, and Priming: the Evolution of Three Media Effects Models”. Journal of Communication. Vol. 57, No. 1.
- Katzman, Kenneth, et al (2018). Iran Nuclear Agreement and U.S. Exit, Congressional Research Service, July.
- Immenkamp, Beatrix (2018). Future of the Iran nuclear deal How much can US pressure isolate Iran? European Parliamentary Research Service, May.
- Cherkaoui, Mohammed (2018). Trump’s Withdrawal from the Iran Nuclear Deal: Security or Economics? Aljazeera, May.
)