مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جامعه‌شناسی دانشگاه خوارزمی

2 دانشجوی دکتری بررسی مسایل اجتماعی ایران

چکیده

در این جا، به «دست‌فروشی» به عنوان یک شکل معیشت و زندگی نزد گروه‌های اجتماعی ناهمگون حتی فرودست‌تر از پرولتاریای صنعتی معاصر و شهری پرداخته شده است: 1. ساکنان فرودست نواحی پیرامونی که زندگی و معیشت کشاورزی، دام‌پروری سنتی، و کارگاه‌های کوچک خانگی یا روستایی یا غیرصنعتی دارند؛ 2. ساکنان فرودست تهران یا مراکز شهری، که بهره‌ی معیشتی از زندگی در این نواحی نبرده‌اند؛ 3. نیروی کار پیرامونی، که از بابت جوانی یا قرار گرفتن در موقعیت پذیرش کارهای سخت، با منزلت کم، یا کثیف، به نیروی مهاجر دارای کار و درآمد حاشیه‌نشین تبدیل می‌شوند؛ 4. افرادی که شغلی ندارند ولی با بهره‌مندی از پیشینه‌ی طبقاتی و داشتن شکل معیشت دست‌فروشی در تاریخ خانواده‌ی خود، چاره‌ای جز بساط کردن پیدا نمی‌کنند؛ 5. کسانی که به شغل دوم روی می‌آورند و از مزایای اقتصادی شکل دست‌فروشی بهره می‌گیرند. تلاش شده با روی‌کرد اتنوگرافی انتقادی، بر اساس تجربه‌ی زیسته و میدانی دربردارنده‌ی مفاهیم حساس، و از راه مجموعه مصاحبه‌های عمیق و ساخت‌نیافته با یک دست‌فروش، مشاهده، مشارکت و حضور در میدان او، دست‌فروشی از چشم یک دست‌فروش، یک فرودست مطرح شود. با مرور تاریخ زندگی «علی»، درمی‌یابیم که دست‌فروشی، نه شکل غیرطبیعی یا بدنام زائد بر زندگی جمعی یا شهری، که شکلی طبیعی و راهی برای تامین معیشت است. هنگامی که این شکل از زندگی با حق حاکمیتی دولت، سیاست شهری، نظم فضای مصنوع، ساخت ویژه‌ی سامان اجتماعی، و مالکیت فضای شهری برخورد پیدا می‌کند، در سخن مدیران شهری و طبقه‌ی متخصصان حرفه‌ای، تبدیل به معضل شهری و آسیب اجتماعی می‌شود.

کلیدواژه‌ها

اولین رایت، اریک (1399) گذرراه‌های بدیل سوسیالیستی، ترجمۀ کمال اطهاری، تهران: گام نو.
برمن، مارشال (1389) هر آنچه سخت و استوار است، دود می‌شود و به هوا می‌رود: تجربۀ مدرنیته، ترجمۀ مراد فرهادپور، تهران: طرح نو.
بیات، آصف (1379) سیاست‌های خیابانی: جنبش تهی‌دستان در ایران، ترجمۀ سید اسدالله نبوی چاشمی، تهران: شیرازه.
دونزولو، ژاک (1395) ابداع امر اجتماعی، ترجمۀ آرام قریب، تهران: شیرازۀ کتاب ما.
رستمی، سارا (1393) «بررسی علل و پیامدهای دستفروشی زنان تهران»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا.
عناصری، علی‌مراد (1397) «فرودستی مضاعف مردان در فرآیند کالایی‌سازی در ساختار اقتصادی عرضه ـ فروش: مورد کودکان کار خیابانی»، سومین همایش ملی آسیب‌های اجتماعی ایران (چاپ نشده).
عناصری، علی‌مراد (1397) «پیشنهادی برای بررسی اتنوگرافیک پدیده‌های چندجایی: زندگی‌نگاری»، مطالعات فرهنگی و ارتباطات، دوره 14، شماره 51، تابستان 1397، صص 174-149.
فانون، فرانتس (بی تا) دوزخیان روی زمین، ترجمۀ علی شریعتی، بی‌‌جا.
فوکو، میشل (1389) تئاتر فلسفه، ترجمۀ نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نشر نی.
دوالت، مارجوری. ال (1385) روش رهایی‌بخش، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مارکس، کارل (1377) هجدهم برومر لوئی بناپارت، ترجمۀ باقر پرهام، تهران: نشر مرکز.
مدیسون، سوئینی (1397) مردم‌نگاری انتقادی: روش‌ها، علم اخلاق و اجرا، ترجمۀ فهیمه سادات کمالی، تهران: علمی و فرهنگی.
نیچه، فردریش (1396) زایش تراژدی، ترجمۀ رضا ولی‌یاری، تهران: نشر مرکز.
 
Benatar, David (2012) The second sexism: discrimination against men & boys، Wiley-Blackwell.
Seidman, Steven (2013) CONTESTED KNOWLEDGE، Wiley-Blackwell.