مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانش اجتماعی مسلمین دانشگاه تهران

2 دانشیار دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق علیه السلام

چکیده

موسیقی رپ به عنوان یکی از صورت‌های متأخر موسیقی، با اقبال قابل توجهی از اقشار مختلف جوامع و به ویژه جوانان مواجه شده است. کشور ایران نیز از این روند جهانی مستثنی نبوده و مصرف این نوع موسیقی در میان جوانان ایرانی امری شایع است. این مصرف یقیناً همراه با سطوحی از تأثیرگذاری بر سبک زندگی شنوندگان خواهد بود. مروری بر موسیقی رپ نشان می‌دهد که برخلاف ارزش نازل موسیقایی آن، محمل مهمی جهت طرح مهم‌ترین مسائل اجتماعی از جمله شهر‌نشینی شده است. این مقاله در نظر دارد تهرانی را که توسط موسیقی رپ فارسی برساخته شده و در برابر تهران جهان خارج قرار دارد، مورد مطالعه قرار دهد. بنابراین سؤال اصلی این پژوهش آنست که موسیقی رپ فارسی، شهر تهران را چگونه بازنمایی میکند؟
جهت پاسخگویی به این سؤال با استفاده از نمونه‌گیری هدفمند، 11 آهنگ با بیشترین اقبال مخاطب و با موضوع تهران انتخاب شده و تلاش می‌گردد با استفاده از روش تحلیل مضمونی، اصلی‌ترین مضامین برساختی از تهران در این صور موسیقایی شناسایی شود. یافته‌ها نشان می‌دهد که مضمون اصلی برساختی از تهران، بازنمایی آن به عنوان یک «شهر ضداتوپیا» است که ویژگی‌هایی همچون شکاف اقتصادی، کالایی شدن، حس ریاست، شهر کثیف، تهران ترا، شهر دزدان، پوچی زندگی و تهران بی قانون بر آن مترتب است.

کلیدواژه‌ها

 
استیونسن، دبورا ( 1388) شهرها و فرهنگ‌های شهری، ترجمة رجب پناهی و احمد پوراحمد، تهران:‌ مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
بارکر، کریس (1396) مطالعات فرهنگی: نظریه و عملکرد، ترجمۀ مهدی فرجی و نفیسه حمیدی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
باشگاه خبرنگاران جوان (1395) «آیا وزارت ارشاد موسیقی «رپ» را به رسمیت می‌شناسد؟»، سایت خبرنگاران جوان، بازنشانی شده در 12/5/1399، به نشانی https://www.yjc.ir/00NVzO 
بیلان، عفت و غلامی، محسن (1395) «جامعه‌شناسی موسیقی رپ»، سایت تیتر هنر، بازنشانی شده در 12/5/1399 به نشانی https://b2n.ir/509088 .
جعفری، جلیل (1394) «موسیقی رپ خوب است یا بد؟» سایت خبرگزاری ایسنا، بازنشانی شده در: 12/5/1399 به نشانی: https://www.isna.ir/news/94021407791.  
حبیبی، محسن (1389) قصه شهر: تهران، نماد شهر نوپرداز ایرانی ( با تأکید بر دوره 1299- 1332) تهران: دانشگاه تهران.
حبیبی، محسن و رضایی، مینا (1392) «شهر، مدرنیته، سینما: کاوش در آثار ابراهیم گلستان»، هنرهای زیبا – معماری و شهرسازی، دوره 18، شماره 2، صص 5-16.
خادمی، حسن (1388) «بررسی ویژگی‌های پدیده اجتماعی موسیقی رپ فارسی و میزان محبوبیت و عمومیت آن در ایران با تأکید بر جوانان و نوجوانان 12 تا 29 ساله شهر تهران»، مطالعات فرهنگ و ارتباطات، شماره 16، صص 25-56.
خبرگزاری صدا و سیما (1395) «جمعیت تهران، 13 میلیون نفر»، سایت خبرگزاری صدا و سیما، بازنشانی شده در 12/5/1399 به نشانیhttps://www.iribnews.ir/006XM7 .
راودراد، اعظم و فائقی، سحر (1394) «بازنمایی معضلات اجتماعی جامعه در موسیقی رپ اجتماعی ایرانی مطالعه موردی: متن آهنگ‌های یاس»، مطالعات فرهنگ و ارتباطات، شماره 63 ، صص 39-63.
راودراد، اعظم و محمودی، بهارک ( 1393) «سینما، شهر و زندگی روزمره»، موجود در شهر، رسانه و زندگی روزمره، زیر نظر مسعود کوثری، تهران: تیسا.
رحیمی کازرونی، پرنیان و زارع، مریم (1393) «ارزش‌های چند سویه نمادها و نشانه‌ها در خوانایی شهر : بررسی نمونه موردی خیابان ولی عصر» موجود در شهر، رسانه و زندگی روزمره، زیر نظر مسعود کوثری، تهران: نشر تیسا.
رضوی طوسی، سید مجتبی و یاهک، سجاد (1393) «مصرف موسیقیایی (مطالعه ای در باب گرایش به موسیقی در جامعه)» ، مطالعات فرهنگ و ارتباطات، شماره 25، صص 7-36.
رئوفی، مجید و نعمت‌پور، «اشکان (1386) پشت دیوار کیه؟ رپ ایرانی؟»، سایت همشهری آنلاین، بازنشانی شده در: 17/3/99، به نشانیhttps://www.hamshahrionline.ir/news/17824/
شکوری، علی و غلام‌زاده نطنزی، امیرحسین (1389) «منش و سبک مصرف موسیقی : مطالعه موردی جوانان شهر تهران»، مجله جهانی رسانه، شماره 10، صص 52-70.
شوکر، روی (1384) شناخت موسیقی مردم پسند، ترجمة محسن الهامیان، تهران: مؤسسه فرهنگی هنری نور.
شیخ‌زاده، محمد؛ تسلیمی، محمدسعید؛ عابدی جعفری، حسن؛ فقیهی، ابوالحسن (1390) «تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی»، اندیشه مدیریت راهبردی، صص 151-198.
صمیم، رضا ( 1393) «تبیین جامعه شناختی گرایش جوانان تهرانی به مصرف موسیقی مردم پسند بر اساس سن و جنس»، نامه هنرهای نمایشی و موسیقی ، شماره 9، صص 105-118.
صمیم، رضا (1392) «مطالعه جامعه‌شناختی موسیقی مردم‌پسند: نگاهی به پیشینه تاریخی رهیافت‌های عمده نظری»، جامعه، فرهنگ رسانه، شماره 8، صص 117-142.
صمیم، رضا و فاطمی، ساسان (1386) «پژوهش جامعه‌شناختی در باب مصرف موسیقیایی در بین افرادی با پایگاه اجتماعی متفاوت (مطالعه موردی تهران)»، هنرهای زیبا، شماره 23، صص 127-135.
صمیم، رضا و قاسمی، وحید (1388) «گرایش به مصرف گونه‌های موسیقی مردم‌پسند و میزان پرخاشگری در میان دانشجویان»، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، شماره 8، صص 243 – 263.
صمیم، رضا و کیا، حامد (1397) «بصری‌شدن رپ فارسی در فضای مجازی (مطالعه موردی فضای اینستاگرام)»، مطالعات رسانه‌های نوین، شماره 13، صص 107 -144.
علیخواه، فردین (1392) «پنداشت از موسیقی رپ (مطالعه ای در بین طرف داران)»، جامعه پژوهی فرهنگی، سال چهارم ، شماره اوّل، صص 89 – 111.
فاضلی، نعمت‌الله (‌1392) «فرهنگ و شهر : چرخش فرهنگی در گفتمان‌های شهری» موجود در شهر، رسانه و زندگی روزمره، زیر نظر مسعود کوثری، تهران: تیسا.
فکوهی، ناصر (1384) انسان‌شناسی شهری، تهران: نی.
کاظمی، عباس (1384) پرسه‌زنی و زندگی روزمره ایرانی، رساله دکتری در دانشگاه تهران.
کوثری ، مسعود و مولایی، محمدمهدی (‌1391) «روایت‌های مردانگی در موسیقی رپ و چالش مردانگی هژمونیک»، جامعه‌شناسی ایران، شماره 4، صص 149 – 175.
کوثری، مسعود (1387) درآمدی بر موسیقی مردم‌پسند، تهران: پژوهش‌های رادیو.
کوثری، مسعود و مولایی، محمدمهدی (1391) «نظریه سازی برای موسیقی زیرزمینی ایران»، تحقیقات فرهنگی، شماره 2، صص 43-73.
گیویان، عبدالله و اسدی، محسن (1393) «بازنمایی شهر تهران در تلویزیون : مجموعه تلویزیونی پایتخت» موجود در شهر، رسانه و زندگی روزمره، زیر نظر مسعود کوثری، تهران: تیسا.
لهسایی‌زاده، عبدالعلی، زنجری، نسیبه و اسکندری، ابراهیم (1388) «بازنمایی طبقات اجتماعی در موسیقی رپ اجتماعی ایران»، فصلنامه علوم اجتماعی‌، شماره 27، صص 39 – 69.
لینچ، کوین (1374) سیمای شهر، ترجمة منوچهر مزینی، تهران: دانشگاه تهران.
لینچ، کوین (1381) تئوری شکل شهر، ترجمة حسین بحرینی، تهران: دانشگاه تهران.
مولایی، محمدمهدی (1390) مردانگی‌ها در موسیقی رپ ایرانی – فارسی در دهه 1380، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
مهدی‌زاده، سید محمد (1387). رسانه و بازنمایی، تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها.
مهرعلی، حمیدرضا (1376) علل گرایش برخی جوانان به گروه‌های نابهنجار موسیقی (رپ، هوی متال و...)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبائی.
نوربخش، یونس و مولایی، محمدمهدی (1391) «جهان – محلی شدن موسیقی : مضامین دینی در رپ ایرانی – فارسی»، فصلنامه جهانی رسانه، شماره 13، صص 131- 161.
Barthes, Roland (1986), The Rustle of Languag, New York : Hill and Wang.
Caldwell, David L (2008), “Affiliating with RAP music: Political rap or Gangsta rap”, novitas royal, vol. 2, no 1, pp 13-27.
Diamond, Sarah & Bermudez, Rey, and Schensul, Jean (2006), “What’s the Rap About Ecstasy?: Popular Music Lyrics and Drug Trends Among American Youth”, Journal of Adolescent Research, Vol. 21, No.3, pp 269-298.
Hall, Stuart (1997), The Work of Representation, In Cultural Representation and Signifying Practice, London: sage Publication.
Hays, Terrence and Minichiello, Victor (2005). “The Meaning of Music in the Lives of Older People: A Qualitative Study”, Psychology of Music, Vol. 33, No.4, pp 437-451, Retrieved from: <http://pom.sagepub.com/ November 24, 2007>
Kubrin, Charis. E (2005), “Gangstas, Thugs and Hustlas: Identity and the Code of the Street in Rap Music”, Social Problems, Vol. 52, No. 3, pp 360-378.
Miranda, Dave & Claes, Michel (2004), “Rap Music Genres and Deviant Behaviors in French- Canadian Adolescents”, Journal of youth and Adolescence, New York, Vol.33, No.2, pp 113-122.
 Mitchell, David B. (2006) Nonconscious Priming After 17 Years: Invulnerable Implicit Memory?,
Psychological Science, Volume: 17 issue: 11,  pp 925-929 .
Wingwood, Gina M. et al (2003), “A Prospective study of Exposure to Rap Music videos and Africa American Female Adolescents Health”, American Journal of Public Health, Vol. 93, No. 3, pp 437-439.