نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار گروه کارگردانی، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس
چکیده
پژوهش حاضر با این هدف انجام گرفته است تا نشان دهد چگونه ایدئولوژی موجب پدیدآمدن رویکردهای مختلف و متضاد نسبت به غرب می‌شود. در نمایشنامه «جعفر خان از فرنگ برگشته(1300)، جعفر خان، غرب را مهد تمدن و بالاترین نقطه پیشرفت و تکامل فرهنگی می‌داند، در برابر او، خانواده‌اش، غرب را ویرانشهری می‌دانند که نه تنها هیچ نشانه‌ای از پیشرفت و ترقی ندارد، بلکه مرکز تباهی است. لویی آلتوسر، فیلسوف فرانسوی و ساختاگرا، تفسیر نوین و متمایزی نسبت متفکرانِ مارکسیست از ایدئولوژی ارایه کرد. آلتوسر ایدئولوژی را بازنمایی تخیلی افراد با شرایط واقعی می‌پندارد و انسان و هویتش را برساختۀ ایدئولوژی می‌داند. از نظر او، در عصر جدید، نهادهایی همچون مدرسه، خانواده و غیره، ایدئولوژی عمومی شکل می‌دهند، حتی بدون آن‌که آنان از این مساله آگاهی داشته باشند. حسن مقدم، در نمایشنامۀ «جعفر خان از فرنگ برگشته» جدال و ستیز این دو نوع نگاه را نسبت به فرنگ یا غرب نشان می‌دهد. به نظر می‌رسد که این دو نوع ادارکِ متضاد نسبت به غرب، برساختۀ دو شکل از ایدئولوژی هستند که یکی غرب را آرمانشهر و دیگری آن را ویرانشهر در نظر می‌گیرد. پژوهش حاضر که با استناد به منابع کتابخانه‌ای و به روش توصیفی- کیفی پدیدآمده است، در ابتدا تفسیری جامع از مفهوم ایدئولوژی و نظریه‌های آلتوسر ارائه می‌دهد، سپس با تمرکز بر ساختار نمایشنامه، نقش و تأثیر ایدئولوژی بر تفکر و رویکرد شخصیت‌ها- به مثابۀ دو ادراک در برابر هم- نسبت به غرب مورد بررسی و واکاوی قرار می‌دهد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
)