مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد تمام دانشکدۀ فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق

2 دانشجوی دکتری علوم ارتباطات اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی تهران.

چکیده


[1]مفهوم نسبتاً جدید «برند ملی»، در واقع، مجموع تصوراتی است که ذی‌نفعان بین‌المللی از مردم، مکان، زبان، تاریخ، غذا، مد، چهره‌های مشهور و نامدار، برندهای شناخته‌شده و جهانی مربوط به محصولات یک کشور دارند. این مفهوم در عصر جهانی‌شدن، به یکی از ضرورت‌های پیش روی کشورها تبدیل شده است. در این میان، رسانه‌های بین‌المللی با تکیه بر قدرت نفوذ بالایی که دارند، نقشی کلیدی در ساخت معنی‌های مثبت یا منفی در ذهن مخاطبان خود داشته و بنابراین هرگونه بازنمایی ارائه‌شده از سوی آنها تأثیر مستقیمی در تقویت یا تضعیف برند ملی کشورها در سطح بین‌المللی خواهد داشت. در این پژوهش، با هدف تعیین چگونگی بازنمایی برند ملی ایران در عکس‌های خبرگزاری آسوشیتدپرس، تعداد 16994 عکس مرتبط با برند ملی ایران به‌عنوان نمونه، با روش تحلیل محتوای عمقی و از طریق تکنیک مقوله‌بندی با استفاده از دستورالعمل کُدگذاری معکوس توسط نرم‌افزار ام. آر. پی مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج پژوهش، نشان دهندۀ یک برند به‌شدت سیاسی و سراسر منفی از بُعد «حکومت» ایران، در قالب بنیادگرایان دینیِ جنگ‌طلب، حامی تروریسم و ناکارآمد است که به نقض گستردۀ حقوق مدنی و قضایی شهروندان از طریق سانسور و توقیف رسانه‌ها، بازداشت و زندانی‌کردن فعالان سیاسی و مدنی و تحمیل چارچوب‌های سختگیرانۀ مذهبی اقدام می‌نمایند. هرچند در مقطع قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، با بازنمایی کاملاً متفاوتی مبنی بر یک حکومت دیکتاتوری اشرافی مدرن و دارای تعاملات بین‌المللی سازنده و تأثیرگذار در جهت تقویت صلح و امنیت جهانی مواجه هستیم.



[1] این مقاله، مستخرج از رسالۀ دکتری حمید عابدی با عنوان «بازنمایی برند ملی ایران در عکس‌های خبری دو خبرگزاری AP و AFP» در دانشکدۀ علوم ارتباطات اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی است.

کلیدواژه‌ها

 

ـ آشنا، حسام‌الدّین (1382) فرهنگ، ارتباطات و سیاست خارجی، دانشگاه امام صادق، رسالۀ دکتری.
ـ آنهولت، سیمون (1390) هویت رقابتی: مدیریت نوین برند برای ملت‌ها، شهرها و سرزمین‌ها، ترجمه: ابوالفضل معصوم زاده و شهاب‌الدین شمس، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی.
ـ بیچرانلو، عبدالله (1394) کلیشه‌‌سازی از ایران در تلویزیون‌های غرب، فصلنامۀ پژوهش‌های ارتباطی، سال بیست و دوم، شمارۀ 1 (پیاپی81)، بهار.
ـ ترابی، فاطمه (1389) بازنمایی زن ایرانی در آثار سفرنامه‌نویسان غربی، دانشگاه علامه طباطبائی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد.
ـ ثابت‌ سعیدی، شهرزاد (1387) بازتاب بین‌المللی اخبار دستگیری ملوانان انگلیسی، دانشگاه علامه طباطبائی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد.
ـ ربیعی، علی و احمدزادۀ نامور، فرناز (1387) نظریۀ بازنمایی رسانه‌ای و تحلیل افکار عمومی متقابل آمریکایی‌ها و ایرانی‌ها، مجلۀ دانش سیاسی، سال چهارم، شمارۀ 8، پاییز و زمستان.
ـ رفیع‌پور، فرامز، (1382)، تکنیک‌های خاص تحقیق در علوم اجتماعی، تهران: انتشار.
ـ سپنجی، امیر عبدالرضا (1389) مخاطب‌پنداری در نظر سرآمدان جمهوری اسلامی ایران، دانشگاه علامه طباطبائی، رسالۀ دکتری.
ـ سجودی، فرزان (1390) نشانه‌شناسی کاربردی، تهران: علم.
ـ سروری زرگر، محمد (1390)، نشانه‌شناسی بازنمایی خانواده در آگهی‌های بازرگانی تلویزیون، فصلنامۀ پژوهش‌های ارتباطی، سال هجدهم، شمارۀ 67، پاییز.
ـ سعید، ادوارد (1394) شرق‌شناسی، ترجمۀ لطفعلی خنجی، تهران: امیرکبیر.
ـ عبّاسی، اسماعیل (1389) فرهنگ عکاسی، تهران: سروش، چاپ پنجم.
ـ عبداللهی‌نژاد، علیرضا و افخمی، حسینعلی (1392) خبرگزاری‌ها و فناوری‌های جدید رسانه‌ای (مطالعة تطبیقی کارکردهای رویترز، آسوشیتدپرس، پی.تی.آی و ایرنا در عصر اینترنت با تأکید بر عملکردِ خبرگزاری جمهوری اسلامی)، فصلنامۀ مطالعات فرهنگ – ارتباطات، سال چهاردهم، بهار.
ـ علی‌آبادی، گیتا و اسدی، عباس (1383) شناسنامۀ خبرگزاری‌های جهان، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ـ فیض، داود؛ میرمحمدی، سیدمحمد؛ زارعی، عظیم و ایزدخواه، محمدمهدی (1396) تحلیل عقلی‌ـ‌دینی جایگاه «برند ملی کشور اسلامی»، دوفصلنامۀ عقل و دین، سال نهم، شمارۀ شانزدهم، بهار و تابستان.
ـ قدیری، مهدی (1397) اقناع رسانه‌ای و بررسی فرآیندهای متقاعدسازی؛ مقایسۀ عملکرد تلویزیون با روزنامه­های ایران، کیهان و اعتماد در موضوع "انصراف از دریافت یارانه­ها"، دانشگاه علامه طباطبائی، رسالۀ دکتری.
ـ کاظمی قهفرخی، سیّد محمد (1395) سیاستگذاری جمهوری اسلامی ایران در مواجهه با دریافت خانگی شبکه‌های ماهواره‌ای، دانشگاه امام صادق، رسالۀ دکتری
ـ کوبِر، کِنت (1370) عکاسی برای مطبوعات (فتوژورنالیسم) ترجمۀ احمد وخشوری، تهران: برگ.
ـ کوبر، کنت (1387) فتوژورنالیسم، جلد اوّل، ترجمه و تدوین اسماعیل عباسی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
ـ گلشنی، علیرضا و قائدی، محمدرضا، (1391)، روش تلفیقی برآیند نقد روش‌های کمّی و کیفی، فصلنامۀ روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی، سال دوم، شمارۀ نهم، پائیز.
ـ گیویان عبدالله؛ سروی زرگر، محمد (1388) بازنمایی ایران در سینمای هالیوود، فصلنامۀ تحقیقات فرهنگی، دورۀ دوم، شمارۀ 8، زمستان.
ـ محسنیان‌راد (1389) هنجارها در سه کتاب مقدس تورات، انجیل و قرآن (تحلیل محتوای عمقی)، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
ـ محسنیان‌راد، مهدی (1374) وضعیت انتقاد در مطبوعات ایران، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
ـ محسنیان‌راد، مهدی (1383) جهت‌گیری‌ها و هنجارها نسبت به مطبوعات در گفته‌های دولتمردان ایران، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
ـ محسنیان‌راد، مهدی (1386) شناخت ریشه‌های فرهنگ ارتباط در ایران: جستجو در اشعار و ضرب‌المثل‌های ایرانی، تهران: پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران.
ـ محسنیان‌راد، مهدی (1390) تحلیل محتوای عمقی و اجرای آن به‌وسیلۀ نرم‌افزار ام. آر. پی، مجلۀ مطالعات اجتماعی ایران، دورۀ پنجم، شمارۀ 2، تابستان.
ـ محسنیان‌راد، مهدی (1395) ارتباط‌شناسی (ویرایش دوم)، تهران: سروش.
ـ محمدزمانی، فاطمه (1388) مطالعۀ تفاوت برداشت مردم از مفهوم مفهوم "امنیت اجتماعی" با مفهوم مورد نظر نیروی انتظامی از مفهوم مذکور، دانشگاه تهران، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد.
ـ معتمدنژاد، کاظم و مهدی‌زادۀ طالشی (1385) سیدمحمد، بازنمایی ایران در مطبوعات غرب: تحلیل انتقادی گفتمان «نیویورک تایمز»، «گاردین»، «لوموند»، و «دی‌ولت»، فصلنامۀ علوم اجتماعی، شمارۀ 36.
ـ مهدی‌زاده، سیدمحمد (1387) رسانه‌ها و بازنمایی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاونت مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی، دفتر مطالعات و توسعۀ رسانه‌ها.
ـ ویلیامز، کوین (1386) درک تئوری رسانه، ترجمه: رحیم قاسمیان، تهران: ساقی.
 
- Anholt-GfK Nation Brands Index (2016) PLACE BRANDING RESEARCH; Taking your reputation places.
- Barthes, R (1972) Mythologies (A. Lavers, Trans) New York: Hill and Wang.
- Berlo, David. K (1960), The Process of Communication: An Introduction to Theory and Practice, the University of Michigan.
- Calvert & Levis (eds) (2002) Television Studies: the key concepts, Routledge.
- Chandler, D., "Media Representation", Elsevier, 2003.
- Country Brand Index 2014-15, Future brand, 2016.
- Dinnie, Keith, Nation Branding; Concepts, Issues, Practice, Axford,           2016.
- Hall, Stuart (1997). Introduction. In Stuart Hall (Ed.), Representation: Cultural Representations and Signifying Practices (pp.1-12). London: Sage
- Hall. Stuart (2003) The spectacle of theother, in stuart Hall (ed.), Representation and signifying practices, sage publications.
- Hankinson, G. (2007), “The management of destination brands: five guiding principles based on recent developments in corporate branding theory”, Journal of Brand Management, Vol. 14 No. 3, pp. 240-254.
- Kapferer, J-N. (1997), Strategic Brand Management: Creating and Sustaining Brand Equity Long Term, London: Kogan Page.
- Temporal, P. (2011). Islamic branding and marketing: Creating a global Islamic business. John Wiley & Sons.
- The Kenya Instituts for Public Policity Research and Analysis (2013) Kenya Economic Report, Nairobi, Kenya.