مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نویسندگان

1 هیئت علمی دانشگاه علامه

2 کارشناسی ارشد علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

این مقاله، نظریه‌ها و دیدگاه‌های مختلف مربوط به شکل‌گیری و پیشبرد «جامعة اطلاعاتی» و نیز تاریخچه پیدایش این واژه را بیان کرده و شرایط کنونی ایران در مسیر حرکت به سمت جامعه اطلاعاتی را بررسی می‌کند.
نویسندگان مقاله پس از بررسی‌های نظری، دیدگاههای متخصصان فنی و صاحب نظران ارتباطی درباره توسعه و پیشبرد جامعه اطلاعاتی در ایران را با استفاده از روش «کیو» مورد تحقیق و پژوهش قرار داده‌اند. در این بررسی، ۷۳ گویه ساخته شد که در چارچوب نظریه‌های «خوش بینانه»، «انتقادی» و نظریه‌های بی‌طرف یا «بینابین» به سه دسته کلی گویه‌های نمایانگر دیدگاه یا اصول مشترک جامعه اطلاعاتی، نیازهای ویژه جامعه اطلاعاتی و کاربردهای جامعه اطلاعاتی تقسیم شدند. در این پژوهش، دو گروه پاسخگویان ۲۰ نفر متخصص فنی و ۲۰ نفر صاحب نظر ارتباطی بر سر ۵۵ گویه، توافق و درباره ۱۸ گویه دیگر اختلاف نظر داشتند.
دیدگاه متخصصان و صاحب نظران جامعه اطلاعاتی این است که در شرایط کنونی ایران، توجه به زیرساخت‌های فرهنگی و اجتماعی، مهمترین اصل برای دستیابی به جامعه اطلاعاتی است که لازمه آن، برنامه‌ریزی درست و صحیح است. آنها بر نقش غیر قابل انکار دولت در استقرار جامعه اطلاعاتی تأکید می‌کنند اما، موافق برنامه‌هایی که دولت بر این اساس طراحی و اجرا می‌کند، نیستند.

کلیدواژه‌ها

 

 اسلوین، جیمز (۱۳۸۰) اینترنت و جامعه، ترجمه عباس گیلوری و على رادباوه، تهران: نشر کتابدار.
بل، دانیل (۱۳۸۲) آینده تکنولوژی، ترجمه احد علیقلیان؛ تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه
تافلر، آلوین (۱۳۶۲) موج سوم، ترجمه شهیندخت خوارزمی، تهران: نشر نو.
یونسکو (۱۳۸۴) دگرگونی اجتماعی در جامعه اطلاعاتی، ترجمه محمد توکل و ابراهیم کاظم پور، انتشارات دبیرخانه شورای عالی اطلاع‌رسانی
یونسکو، جامعه اطلاعاتی در آینه پژوهش، ترجمه محمود اسماعیل نیا، تهران: انتشارات دبیرخانه شورای عالی اطلاع رسانی
جهانگرد، نصرالله و دیگران (۱۳۸۳) گزارش روند برگزاری اجلاس جهانی سران درباره جامعه اطلاعاتی (WSIS) و مشارکت ایران ( ژنو -۲۰۰۳)، تهران: انتشارات دبیرخانه شورای عالی اطلاع‌رسانی
دارنلی، جیمز و فدر، جان (۱۳۸۴) جهان شبکه ای: درآمدی بر نظریه و عمل در باب جامعه اطلاعاتی، ترجمه نسرین امین دهقان و مهدی محامی، ویراستار على حسین قاسمی، تهران: چاپار
زرگر، علیرضا (۱۳۸۵) امنیت و تهدید در جامعه اطلاعاتی، تهران: قدیم
شکرخواه، یونس (۱۳۷۹) تکنولوژی‌های ارتباطی و جامعه اطلاعاتی، تهران: انوشه
شکرخواه، یونس و بدیعی، نعیم، «روزنامه نگاری سنتی و روزنامه نگاری سایبر در جامعه اطلاعاتی: آثار فناوری‌های نوین ارتباطی بر آزادی بیان»، فصلنامه علوم اجتماعی (ویژه نامه علوم ارتباطات؛ بزرگداشت معتمد نژاد)، شماره ۲۸ و ۲۹. زمستان ۸۳ و بهار ۸۴ ص ۱۳۳-۱۷۳
شیلر، هربرت (۱۳۷۷) ارتباطات جمعی و امپراطوری آمریکا، ترجمه احمد میرعابدینی، تهران: انتشارات سروش
فرقانی، محمدمهدی، «تعامل سنت و فناوری در جامعه اطلاعاتی»، فصلنامه علوم اجتماعی (ویژه نامه علوم ارتباطات؛ بزرگداشت معتمد نژاد)، شماره ۲۸ و ۲۹. زمستان ۸۳ و بهار ۸۴ ص ۵۷-۸۹
کاستلز، مانوئل (۱۳۸۵) عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ، ترجمه احمد علیقلیان و افشین خاکباز، تهران: طرح نو، دوره سه جلدی، چاپ پنجم
محسنی، منوچهر (۱۳۸۰) جامعه‌شناسی جامعه اطلاعاتی تهران: چاپ اول، نشر دیدار
معتمدنژاد، کاظم (۱۳۸۲) اجلاس جهانی سران درباره جامعه اطلاعاتی، تهران: مرکز پژوهشهای ارتباطات
معتمدنژاد، کاظم (۱۳۸۳) «جامعه اطلاعاتی اندیشه‌های بنیادی، دیدگاههای انتقادی و چشم‌انداز جهانی»، تهران: دانشگاه علامه طباطبائی، مرکز پژوهشهای ارتباطات، ص ۱۴-۱۵.
وبستر، فرانک و کوین رابینز (۱۳۸۴) عصر فرهنگ فناورانه؛ از جامعه اطلاعاتی تا زندگی مجازی، ترجمه مهدی داوودی، تهران: نشر توسعه. ص ۱۱۱-۱۱۲.
وبستر، فرانک (۱۳۸۳) نظریه‌های جامعه اطلاعاتی، ترجمه اسماعیل قدیمی، تهران: انتشارات قصیده سرا، چاپ دوم .
هنسون، جریس و اوما نارولا(۱۳۷۳) تکنولوژی‌های جدید ارتباطی در کشورهای در حال توسعه، ترجمه داوود حیدری، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
Duff, S. Alistair, Information Society Studies, London, Routledge, 2000.
Webster . Frank, The Information society Reader, Routledge, 2000.
http://www.itu.int/osg/spu/wsis/hemes/Access/BackgroundPaper/IS%20Principles.pdf/[Eleme nts and Principles of Information Society].
 www.itiran.com
www.bashgah.net
www.irandoc.ac.ir
 www.iranwsis.ir.
 www.wikipedia.com