مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

هدف این مقاله مطالعه میان تحولات رخ‌داده در نسبت امر قدسی و اخلاق در جامعه ایران پس انقلاب است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد حکومت ایران پس از پیروزی انقلاب، مبادرت به سیاستگذاری گسترده در حوزه قدسی‌سازی مکان و زمان و عمومی‌سازی دین نموده است. جامعه گاه با این سیاستگذاری «همراهی» نموده، گاه در برابر آن «مقاومت» کرده و گاه اشکال جدیدی از دینداری را «ابداع» نموده است. لذا دشوار بتوان از سکولار شدن جامعه ایران، به معنای رفتن دین به عرصه خصوصی سخن گفت. آنچه بیشتر رخ داده، تغییر شکل دینداری بوده است. از سوی دیگر شواهد پژوهشی نشان می‌دهد که جامعه ایران با بحران سرمایه و اعتماد اجتماعی روبه‌رو است و در وضعیت «آنومی» قرار دارد. رابطه دین و اخلاق از هم گسسته شده و اقتدار اجتماعی دین در جامعه کاهش یافته است. نتیحه عمومی‌سازی، کمرنگ شدن تمایز قدسی و عرفی است. قدسی تقدس‌زدایی شده محصول چنین شرایطی است. قدسی‌ای که در جامعه حضور دارد، اما حریم و حرمت ندارد و لذا از ایجاد همبستگی در جامعه ناتوان است. به همین اعتبار می‌توان گفت سیاستگذاری، در اخلاقی‌تر کردن حیات اجتماعی به شکست انجامیده است.

کلیدواژه‌ها

-         اسدی، علی(1356)گرایشهای فرهنگی و نگرشهای اجتماعی در ایران، تهران : پژوهشکده علوم ارتباطی و توسعه ایران
-         انجمن جامعه‌شناسی ایران و شورای اجتماعی کشور(1393) مقالات دومین همایش ملی آسیب‌های اجتماعی در ایران؛ خرداد 1391؛ جلد پنجم؛ بحران هویت و آنومی، تهران : انتشارات آگاه
-         بهبهانی، شیرین(1384) دلایل جامعه شناختی شکل‌گیری دینداری های موازی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه الزهرا
-         چلبی، مسعود و مبارکی، محمد(1384)تحلیل رابطه سرمایه اجتماعی و جرم در سطوح خرد و کلان، مجله جامعه شناسی ایران، دوره ششم شماره 2
-         حجاریان، سعید (1380) از شاهد قدسی تا شاهد بازاری : عرفی شدن در سپهر سیاست، تهران : طرح نو
-         حسام مظاهری، محسن(1389) رسانه شیعه، تهران : شرکت چاپ و نشر بین‌الملل
-         خادملو، بشیر(1389) تبعات اجتماعی گروههای معنویت گرا، (مطالعه موردی پیوندها)، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه تهران
-         دورکیم، امیل(1384) صور بنیانی حیات دینی، ترجمه باقر پرهام، تهران : نشر مرکز
-         دورکیم، امیل(1384ب) تقسیم کار اجتماعی، ترجمه باقر پرهام، تهران : نشر مرکز
-         دورکیم، امیل (1389) خودکشی، ترجمه نادر سالارزداه امیری، تهران : انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی
-         دورکیم، امیل (1391) جامعه‌شناسی و فلسفه، ترجمه مرتضی ثاقب‌فر، تهران : نشر علم
-         دورکیم، امیل(1391ب) درس‌های جامعه‌شناسی؛ فیزیک اخلاقیات و حقوق، ترجمه سید جمال الدین موسوی، تهران :  نی
-         ذاکری، علیرضا (1391) بررسی نسبت بین سبک زندگی مردم و قوانین جزایی کشوری و رابطه آن با نگرش مردم به پلیس، گزارش فعالبت تحقیقاتی دوره ضرورت نخبگان، اداره کل مطالعات و تحقیقات اجتماعی ناجا
-         ذوالقدر، محمدباقر(معاون وقت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضاییه) (1390) زندانهایمان تبدیل به آموزشگاه جرم شده‌اند، خبرگزاری ایسنا، 15/7/90
-         رحمانی، جبار(1393) تغییرات مناسک عزاداری محرم، تهران : تیسا
-         رفیع پور، فرامرز (1378) آنومی یا آشفتگی اجتماعی؛ پژوهشی در زمینه پتانسیل آنومی در شهر تهران، تهران : انتشارات سروش
-         سازمان زندانها (1381) جمعیت کیفری، چاپ اول، انتشارات سازمان زندانها، تهران
-         سراج زاده، سید حسین( 1383) چالش‌های دین و مدرنیته، تهران : طرح نو
-         سروش‌فر، زهره (1390) بررسی سیاست‌های تقویم‌نگاری جمهوری اسلامی ایران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
-         سمیعی، محمد(1393) خانواده در بحران، تهران : اطلاعات
-         شریعتی، سارا و ذاکری، آرمان(1393) موقعیت دین در جامعه ایران : قدسی تقدس‌زدایی شده، در «گزارش وضعیت اجتماعی کشور»، تهران: پژوهشکده مطالعات اجتماعی و فرهنگی وزارت علوم
-         شریعتی، سارا(1387) دورکیم و اخلاق، ماهنامه آیین، شماره 13 و 14،
-         طالبان، محمدرضا و مهدی رفیعی بهابادی(1389) تحولات دینداری بر اساس تفاوتهای نسلی در ایران (1353-1388)، مجله مسائل اجتماعی ایران، سال اول، شماره 2
-          کاظمی‌پور، عبدالمحمد (1382)باورها و رفتارهای مذهبی در ایران، تهران : دفتر طرح‌های ملی وزارت ارشاد
-         غفاری، غلامرضا (1393) سنجش سرمایه اجتماعی کشور، تهران: شورای اجتماعی کشور
-         غفاری، غلامرضا و آرمان ذاکری(1391) بررسی تاثیر نسبت سبک زندگی و قوانین بر روی نگرش مردم به پلیس»، تهران : معاونت اجتماعی ناجا
-         کاشی،  فضه (1388)  خود در معنویت های جدید، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
-         کاظمی، عباس و فرجی، مهدی(1389) سنجش دینداری ایرانیان، تهران : سازمان تبلیغات اسلامی
-         کاظمی، عباس و مهدی فرجی(1388) بررسی وضعیت دینداری در ایران (با تاکید بر داده‌های پیمایشهای سه دهه گذشته)، تهران : فصلنامه تحقیقات فرهنگی، دوره دوم، شماره 6،
-         گودرزی، محسن(1392) دگرگونی خانواده، بهمنی که در راه است، روزنامه شهروند، 14 دیماه
-         گودرزی، محسن، (1382) ارزش‌ها و نگرشهای ایرانیان، موج دوم، تهران : دفتر طرح‌های ملی وزارت ارشاد اسلامی
-         گودرزی، محسن، (1391) داستان زوال اعتماد؛ این آخرین عبور است، همشهری اقتصادی، شهریورماه 
-         گورزی، محسن(1383) گرایشهای فرهنگی و نگرشهای اجتماعی در ابران، تهران : بی‌جا
-         مدنی قهفرخی، سعید (1390) گزارش وضعیت اجتماعی ایران ( 1380 – 1388 ) تهران : موسسه رحمان
-         مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا)(1385) پیمایش ملی فرهنگ سیاسی مردم ایران(موج اول) تهران : انتشارات مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا)
-         مرکز پژوهش‌های مجلس، (1394) اقتصاد ایران در سال 94، معاونت پژوهش‌های اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس
-         ویلم، ژان پل (1377) جامعه‌شناسی ادیان، ترجمه عبدالرحیم گواهی، تهران : موسسه فرهنگی انتشاراتی تبیان
 
-         Hervieu-Léger, Danièle(2000). Religion as a Chain of Memory. Cambridge:
Polity Press
-         Lambert, Yves (1995) Une definition plurielle pour une realite en mutation, Religion et societe, 273, octobre-decembre

-          Portes, alejandro(1998) Social capital: Its origins and applications in modern sociology,  Annual Review of Sociology, vol 24