نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• کاوه عباسی ¹
• فرهاد طهماسبی ²
• جلیل تجلیل ³
• عبدالحسین فرزاد ⁴

¹ دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی تهران، ایران.

² گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر، ایران

³ گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی تهران، ایران.

⁴ گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، تهران

چکیده

در این مقاله احمد شاملو به‌ عنوان یک پدیده ادبی و سیاسی در نظر گرفته شده است. پایه‌های نظری این مقاله با الهام از نظریۀ دیسکورس/ گفتمان ارنستو لاکلائو و چانتال موف تنظیم شده است. نکتۀ محوری این تئوری این است که موضوعات، سیاسی‌ هستند. این مقاله بین سطح آنتک و روزمرۀ سیاست و سطح شناخت‌شناسانۀ آن تمییز قائل شده است و آثار و شعر شاملو را در سطح شناخت‌شناسانه و کلان‌نگر بررسی کرده است. با الهام از تئوری گفتمان، یک مفهوم مرکزی از اندیشه و شعر شاملو استخراج شده که درحقیقت مفهوم بنیادی شعر و فکر شاملو می‌باشد و بر این اساس، دیگر مفاهیم اندیشگانی شاملو مرتبط با مفهوم مرکزی آزادی بررسی شده است. از این دیدگاه، شاملو شاعر آزادی است و بدون درنظر گرفتن این مفهوم، تحلیل آثار او فاقد معنی کامل می‌باشد. در این مقاله تاریخ معاصر سیاسی ایران به عنوان زمینه و بستر تحلیلی در نظر گرفته شده و سپس به متن شاملو پیوند داده شده است. آثار او روح ملّی تحولات معاصر ایران را نمایندگی می‌کند. این مقاله ما را به این مفاهیم اندیشگانی رهنمون می‌شود که اولا در تئوری گفتمان، تمام پدیده‌ها حتّی پدیده‌های روان‌شناختی، سیاسی هستند و بر همین مبنا باید به شاملو حتّی در عاشقانه‌ترین آثارش، به عنوان یک موضوع سیاسی نگریست. دیگر این که پدیده‌های سیاسی ـ اجتماعی را باید با توجه به وضع تاریخی و درونی آن یا در اصطلاح گفتمان در «زمینه» بررسی کرد.

کلیدواژه‌ها

• مفاهیم کلیدی: "شاملو"
• "تئوری گفتمان"
• "آزادی"
• "زمینه"