مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نویسندگان

1 گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر تهران، ایران

2 برنامه‌ریزی توسعه منطقه‌ای، برنامه‌ریزی اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

3 برنامه‌ریزی توسعه منطقه‌ای، گروه برنامه‌ریزی اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

چکیده

 



از مهم‌ترین پدیده‌هایی که همواره، ارتباطی تنگاتنگ با ادبیات داشته، شهر به عنوان عرصه حضور جامعه و زندگی اجتماعی است. بر این اساس در طول تاریخ ادبیات، حضور آرمانشهرهای متعددی مشاهده‌می‌شود که گاه جنبه ادبی و رمانتیک و گاه جنبه واقع‌گرایانه و اجتماعی دارند. هدف این مقاله بازشناسی اندیشه آرمانشهری مدرن ایران در ادبیات داستانی دو دهه قبل از انقلاب اسلامی (سال‌های 1342 تا 1357) است که با تأکید بر اندیشه نادر ابراهیمی انجام‌ می‌شود که در آن، جایگاه شهر و آرمانشهر در ادبیات، ویژگی‌ها و تحولات جامعه ایران با توجه به رویدادهای داخلی و خارجی مورد بررسی قرار‌می‌گیرد. در این پژوهش با روش تحلیل گفتمان، برگرفته از نظریات لاکلا و موفه در رویکرد برساخت‌گرایی نظریه بازنمایی، در دوره زمانی مذکور به دلیل شرایط جامعه ایران، تحولات اجتماعی و دیدگاه انتقادی، انگاره مسلط «رجعت» دیده ‌می‌شود که در نوشته‌های نادر ابراهیمی به شکلی ادبی و رمانتیک، به صورت «دلتنگی برای گذشته» رخ‌ می‌نماید.

کلیدواژه‌ها

-         ابراهیمی، نادر ،(1392)، بار دیگر شهری که دوست می داشتم، تهران: روزبهان.
-         آبراهامیان، پرواند (1389الف)، تاریخ ایران مدرن، ترجمه محمد ابراهیم فتاحی ،تهران: نشر نی.
-         ------- (1389ب)، ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل محمدی و محمد ابراهیم فتاحی، تهران: نشر نی.
-         باتامور، تام (1380)، مکتب فرانکفورت، ترجمه ی حسینعلی نوذری، تهران: نشر نی.
-         برمن، مارشال (1389)، تجربه مدرنیته، ترجمه مراد فرهاد پور، تهران: طرح نو.
-         بنیامین، والتر (بی تا)، درباره ی برخی از مضامین و دستمایه های شعر بودلر، ترجمه ی مراد فرهاد پور، ارغنون، ش 14، صص 27 تا ۳۵.
-         بودریار، ژان،(1389). جامعه مصرفی. ترجمه پیروز ایزدی،‌تهران:ثالث.
-         تنر، تونی (1385)، تجلی شهر در ادبیات غرب، ترجمه ی پیام یزدانجو، جستارهای شهرسازی ،ش 15 و 16، ص 109.
-         تنهایی، ابوالحسن،(1389).«تحلیل گفتمان هنر خاورمیانه:بررسی شکل‌گیری قواعد هنری در جامعه نقاشی معاصر ایران». اعظم راودراد و محمدرضا مریدی، فصلنامه جامعه‌شناسی هنر و ادبیات دانشگاه تهران، سال دوم، شمار 2:صص40-7.
-         جیلوش، جرمی (بی تا)، پرونده شهر نگاری های والتر بنیامین، ترجمه ی جواد طلوعی، خردنامه، ش 35، صص 54 تا 57.
-         حبیبی و شکوهی، نووارگی، نوآوری و نوپردازی سال‌های نخستین قرن چهارده ه.ش،هنرهای زیبا ،1388،‌شماره 38.
-         حبیبی، سید محسن (1391)، قصه شهر، :تهران، نماد شهر نوپرداز ایرانی 1332-1299، تهران : انتشارات دانشگاه تهران.
-         خانیکی و اقدسی،1395، ناسیونالیسم ایرانی و نوسازی سیاسی در مطبوعات ایران،‌تحلیل گفتمان مقالات ملک‌الشعرابهار در روزنامه نوبهار، فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات.
-         داد، سیما (1382)، فرهنگ اصطلاحات ادبی: واژه نامه مفاهیم و اصطلاحات ادبی فارسی و اروپایی، تهران: مروارید.
-         شوای، فرانسواز‌(۱۳۸۶)، شهرسازی تخیلات و واقعیات، ترجمه سید محسن حبیبی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
-         صوفی، محمدرشید،(1388). «تحلیل نشانه‌شناختی بازنمایی هویت کردی در سینمای ایران» (گزارش پژوهش) مرکز تحقیقات صدا و سیما.
-         طالبیان، یحیی و نجمه حسینی سروری،(1385).«شیوه‌های روایت و روایتگری در قصه مرغان شیخ اشراق». مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد، سال سی و نهم، شماره 3، صص104-85.
-         فالر، راجر،(1381). زبان‌شناسی و نقد ادبی، رومن یاکوبسن، دیوید لاج و پیتر بری. ترجمه حسین پاینده و مریم خوزان، تهران، نی.
-         فرخ نیا، رحیم و آرش رضا پور (1388)، بازنمایی شهر از دیدگاه انسان شناختی در میدان ادبی ایران در آثار غلامحسین ساعدی در دهه های 1340 و 1350، نامه علوم اجتماعی ،ش 17، صص 57 تا 85.
-         فلاحی،کیومرث، 1389« آرمانشهرهای ایرانی و راهبردهای آن»، اطلاعات سیاسی اقتصادی، شماره 274-273، صص23-4.
-         قادری، حاتم (1381)، اندیشه های سیاسی در قرن بیستم، چاپ سوم، تهران: انتشارات سمت.
-         کلانتری، عبدالحسین،(1391). تحلیل گفتمان از سه منظر زبان‌شناختی، فلسفی و جامعه‌شناختی. تهران: جامعه شناسان.
-         گیویان، عبدالله و محمد سروری زرگر،(1388). «بازنمایی ایران در سینمای هالیوود». تحقیقات فرهنگی، شماره 8، صص 177-147.
-         عباس آباد و سلیمانی، جستاری در مفهوم آمانشهر از دیدگاه اخوان ثالث، مدیریت شهری،1393، شماره34.
-         محمد زاده، رحمت (بی تا)، بررسی آثار مدرنیته غرب بر شهرسازی ایران، صفه، ش48، صص79 تا 94.
-         مصلی‌نژاد، عباس،(1387). «تحلیل فرهنگ سیاسی در ایران معاصر بر اساس رهیافت گفتمانی». مجله مطالعات سیاسی دانشکده حقوق و علوم‌سیاسی دانشگاه تهران،‌شماره 1:16-1.
-         منوچهری، عباس و مسلم عباسی (1389)، فرآیند شکل گیری اندیشه سیاسی جلال آل احمد؛ «بازگشت به خویشتن»، فصلنامه سیاسیت، دوره 40، ش 4، صص 313-299.
-         مولایی، محمدمهدی،(1390).«مردانگی در موسیقی رپ ایرانی-فارسی در دهه 1380». پایان‌نامه کارشناسی ارشد مطالعات فرهنگی و رسانه، تهران: دانشگاه تهران، دانشکده علوم اجتماعی.
-         مهدی زاده، سیدمحمد(1389). نظریه‌های رسانه، اندیشه‌های رایج و دیدگاه‌های انتقادی. تهران: همشهری.
-         مهدی‌زاده، سیدمحمد(1387). رسانه‌ها و بازنمایی. تهران،‌دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها.
-         میرسپاسی، علی (1385)، تأملی در مدرنیته ایرانی، ترجمه جلال توکلیان، تهران: طرح نو.
-         میرصادقی، جمال و میمنت میر صادقی (1377)، واژه نامه هنر داستان نویسی، تهران: مهناز.
-         وحدت، فرزین (1383)، رویارویی فکری ایران با مدرنیت، ترجمه مهدی حقیقت خواه، تهران: انتشارات ققنوس.
-         وندایک، تئون،(1382). مطالعاتی در تحلیل گفتمان. ترجمه گروه مترجمان، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
-         هوارت، دیوید،(1379.«نظریه گفتمان»،‌ترجمه امیرمحمد حاجی یوسفی،‌ مجموعه مقالات گفتمان و تحلیل گفتمانی، به اهتمام محمدرضا تاجیک، تهران: فرهنگ گفتمان.
-         یورگنسن،‌ماریان و لوئیز فیلیپس،(1389). تحلیل گفتمان. ترجمه هادی جلیلی، تهران: نی.
 
-      Hall, Stuart, (1997). Representation: Cultural Representations and Signifying Practices. London, Thousand Oaks, and New Delhi: Sage/Open University Press.
-      Laclau, Ernesto; Mouffe, Chantal ,(1985). Hegemony and Socialist Strategy: Towards a Radical Democratic Politics. Second Edition, London: Verso.