مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نویسندگان

1 استاد دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه کردستان

2 گروه جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج

چکیده

 



یکی از عمده‌ترین پیامدهای جامعۀ مصرفی همین کالایی‌شدن سلامت است. پیشرفت تکنولوژی‌های پزشکی، گسترش داروها و کالاهای پزشکی و انواع جراحی ها و دستکاری‌ها به یکی از شیوه‌های شایع مراقبت از بدن و سلامت تبدیل شده است. پژوهش حاضر در پی آن است که زمینه‌ها و دلایل شکل‌گیری میل به مصرف داروها و کالاهای پزشکی را در بین مردم سنندج دریابد و همچنین این مصرف چه دلالت‌ها، کارکردها و پیامدهایی را به دنبال داشته است. داده‌های این پژوهش طی مصاحبه عمیق با افرادی که در سال 97 به مراکز پزشکی مراجعه نمودند، گردآوری شده است. بنابر ماهیت موضوع پژوهش، از میان روش‌های کیفی، نظریه زمینه‌ای انتخاب گردید. با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند با 26 نفر از مراجعین مراکز پزشکی مصاحبه صورت گرفت تا اشباع نظری حاصل شد و در پایان داده‌های گردآوری‌شده در قالب 50 مقوله فرعی، 12 مقوله اصلی و یک مقوله مرکزی کدگذاری و تحلیل گردید. نتایج به‌دست‌آمده نشان داد که «انتظارات اجتماعی و هنجاری» و «چالش‌های مالی و فرهنگی» به عنوان زمینه تسهیل‌گر، و «بازار سلامت و زیبایی» و «مصرف‌زدگی جامعه» به عنوان شرایط مداخله‌گر عمل می‌کنند. مصاحبه‌شوندگان در راهبردهای خویش مصرف دارو و کالاهای پزشکی را به مثابه ابزار دست‌یابی به «تایید اجتماعی»، «کسب فرصت‌های اجتماعی»، «کانالی برای هویت‌یابی» و «پادزهر مشکلات روحی و نواقص» درک و تجربه کرده‌اند و «پزشک‌محورشدن سلامتی»، «شی‌واره‌شدن بدن»، « فردی‌شدن هویت» و «اختلالات روحی» را از مه‌ترین آثار و پیامد مصرف داروها و کالاهای پزشکی عنوان کردند. مقوله مرکزی در برگیرنده سایر مقولات پژوهش نیز «سبک زندگی سلامت‌محور» است.

کلیدواژه‌ها

  •  

    • استراوس، ا. کربین، ج. (1392). «مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریه زمینه­ای»، ترجمه: ابراهیم افشار، تهران: نی.
    • اسمیت، ف. رایلی، ا.(1394).«نظریۀ فرهنگی». ترجمه: محسن ثلاثی، تهران، انتشارات علمی.
    • اعتمادی فرد، م. امانی، م.(1392). مطالعۀ جامعه شناختی انگیزۀ زنان از گرایش به جراحی­های زیبایی. پژوهش زنان. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. سال چهارم. شماره دوم، صص 22-1.
    • امامی، ع. دهقان، ن، رهنورد، ز. و نوری، ع. (1391). روش تحقیق کیفی: پدیدارشناسی. پرستایی و مامایی جامع نگر، 22(68)، 56-63.
    • برمن، م. (1392). «تجربه مدنیته». ترجمه: مراد فرهادپور، تهران: طرح نو.
    • بودریار، ژ.(1389). «جامعۀ مصرفی: اسطوره­ها و ساختارها». ترجمه: پیروز ایزدی، تهران: ثالث.
    • جوکار، م. (1393). «مدرنیته، تغییر سبک زندگی و کاهش جمعیت در ایران». پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده، 2 (2). 39- 69.
    • حسینی پاکدهی، ع. مرادیان، ی. (1395). «تاثیر تبلیغات بازرگانی بر نگرش به مدیریت بدن (مورد مطالعه: شهروندان بالای 18 سال کرمانشاه)». فصلنامه مطالعات میان فرهنگی، سال یازدهم، شماره 29، صص 142-113.
    • ربانی، ر. رستگار، ی. (1387). «جوان، سبک زندگی و فرهنگ مصرفی». ماهنامه مهندسی فرهنگی، 2 (23 و 24). 44- 53.
    • رنجبر، ه. حق دوست، ع. و صلصالی، م. (1391). «نمونه گیری در پژوهش های کیفی: راهنمایی برای شروع». مجله علمی پژهشی دانشگاه علوم پزشکی ارتش جمهوری اسلامی ایران، 10(3). 238- 250.
    • ریاضی، ا. (1392). «تصویری از فرهنگ مصرفی جامعه ایران با استفاده از داده­های یک پیمایش طی پیرامون گذران اوقات فراغت». فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، 6 (4). 137- 153.
    • سعیدی.ع.(1387). «بدن و فرهنگ مصرفی». در مطالعات فرهنگی، مصرف فرهنگی و زندگی روزمره در ایران، به اهتمام عباس کاظمی، تهران: جهاد دانشگاهی واحد تهران.
    • فاتحی، ا. اخلاصی، ا. (1386). «مدیریت بدن و رابطه آن با پذیرش اجتماعی بدن زنان (مطالعه موردی زنان شهر شیراز». پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان.
    • فیلیپ، آ. هرتسلیک، ک. (1385). «جامعه­شناسی بیماری و پزشکی»، ترجمه: لورنس دنیا کتبی، تهران، نی.
    • قادرزاده، م. خالق پناه، ک. و خزایی، س.(1393). تحلیل تجربه­های زنانه از جراحی زیبایی(مطالعۀ کیفی دلایل و پیامدهای جراحی زیبایی، نشریه زن در توسعه و سیاست، دورۀ 12، شماره 1، صص 20-1.
    •  قبادی، ح. کلدی، ع. و مهدوی، س. م. ص.(1395). «بررسی عوامل موثر بر جراحی­های زیبایی و مدیریت بدن در بین زنان شهر ایلام در سال 1395»، مجلۀ علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی ایلام. دورۀ بیست و پنجم، شمار سوم، صص 56-44.
    • کاریگان، پ.(1396). « جامعه شناسی مصرف». ترجمه: سعید صدرالاشرافی، تهران: گل آذین.
    • کرامبی، ا. (1389). «درآمدی بر جامعه شناسی». ترجمه: هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
    • کلهیر، آ.(1397). «تاریخ اجتماعی مردن». ترجمه: قاسم دلیری، تهران: ققنوس.
    • گیبنز، ج. (1381). «سیاست پست مدرنیته: درآمدی بر فرهنگ و سیاست معاصر»، ترجمه: منصور انصاری، تهران: گام نو.
    • گیدنز، آ. (1378). «تجدد و تشخص»، ترجمه: ناصر موفقیان، تهران: نی.
    • گیدنز، آ.(1393). «گزیدۀ جامعه شناسی». ترجم: حسن چاوشیان، تهران: نی.
    • لوبروتون، د. (1392). «جامعه شناسی بدن». ترجمه: ناصر فکوهی، تهران: ثالث.
    • محسنی، م. (1388). «جامعه شناسی پزشکی»، تهران: کتابخانه طهوری.
    • محمودی، ی. محدثی گیلوایی، ح. و تاج الدین، م. ح. (1396). مطالعۀ جامعه شناختی دلایل و پیامدهای جراحی­های زیبایی زنان و مردان ساکن شهر تهران.  فصلنامۀ شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده، دوره بیستم، شماره 77، صص  167-139.
    • نوغانی، م. خراسانی، م. (1389). «عوامل اجتماعی موثر بر انجام جراحی زیبایی زنان». مطالعات اجتماعی روانشناختی زنان، 5 (4). 75- 101.
    • ویکس، ر.(1389). «فلسفه­ی حقوق: از حقوق طبیعی تا پسا مدرنیسم». ترجمه: فاطمه آبیار، تهران: رخداد نو.

     

    -          Adelman, M. Ruggi, L. (2012). Contemporary sociology and the body’, Sociopedia.isa. pp: 1-13

    -          Ashikali, E.-M., Dittmar, H. & Ayers, S. (2016). Adolescent girls' views on

    Cosmetic surgery: a focus group study. Journal of Health Psychology, 21(1), pp. 112-121.

    -          Cregan, K. (2006). The sociology of the body: Mapping the Abstraction of Embodiment, London: Sage Publictions.

    -          Furnham, A. Levitas, J. (2012). Factors that motivate people to undergo cosmetic surgery. Can J Plast Surg 20(4):e47-e50.

    -          Gimlin, D. (2016). Cosmetic Surgery: Beauty as Commodity, Qualitative Sociology, Vol. 23, No. 1, PP:77-98.

    -          Hancock, P. Bill, H. Elizabeth, J. Kevin, P. Rachel, R. Emmanuell, T. and Melissa, T. (2000). The Body, Culture and Society: An Introduction. Buckingham: Open University Press.

    -          Milfelner, B. Kikel, T. V. (2016). Factors differentiating women’s attitudes towards aesthetic services, The Business and Management Review, Volume 7 Number 3, 5th International conference on Business & Economic Development (ICBED, NY, USA PP:42-48.

    -          Nettleton, S, Watson, J. (2007). The Sociology of the Body. In The Blackwell Companion to Medical Sociology. William C. Cockerham (eds). Blackwell Publishing.

    -          Scott, S. Morgan, D. (eds.) (2005). Body Matters: Essays on the Sociology of the Body. London: The Falmer Press.

    -          Shilling, C. (2003). The Body and Social Theory. London: Sage Publication. 

    -          Shilling, C. (2007). Sociology and Body: Classical Traditions and new Agendas. In Sociological Review. 55(s1):1 – 18.

    -          Turner, B. S, Rojek, Ch. (2001). Society & Culture: Principles of Scarcity and Solidarity, London: Sage publication.

    -          Turner, B. S. (1992). Regulating Bodies: Essays in Medical Sociology. London: Routledge.

    -          Turner, B. S. (2008). The Body and Society (Exploration in Social Theory). London: sage Publication.