مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نویسندگان

1 گروه علوم اجتماعی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه کاشان

2 دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

چکیده

 



در این مقاله در پی آن بوده‌ایم تا با تکیه بر تئوری اجرای جنسیت جودیت باتلر، و با بررسی فعالیت‌های نیکوکارانه‌ی زنان خیّر در شبکه‌ی اجتماعی اینستاگرام، اجرای جنسیت را در فعالیت‌های خیریه‌ مطالعه کنیم. درواقع در پی آن بودیم که چگونه از خلال کنش‌هایی که به‌ظاهر جنسیتی نشده‌اند، امر جنسیتی‌شده سر بر می‌آورد. بر آن شدیم تا با نظرداشت به ایده‌ی نمایش هویت جنسیتی، مکانیسم‌های نمود و اجرای جنسیت در فعالیت‌های زنان خیر در اینستاگرام را بازشناسیم. از آن‌جا که جودیت باتلر بنیان بخش مهمی از نظریه‌اش را بر بسط نقادانه‌ی مفهوم گفتمان مد نظر فوکو گذاشته است، چارچوب مفهومی این مقاله نیز بر مفهوم "گفتمان جنسیتی" و مفاهیم مرتبط با آن استوار است. از همین رهرو با استفاده از تحلیل گفتمان انتقادی فمینیستیِ مورد نظر لازار (2007)، فعالیت‌های مورد نظرمان در شبکه‌ی مجازی اینستاگرام را در سطوح مختلف و با تحلیل متن‌های گزینش شده از پروفایل 4 زن خیر فعال در اینستاگرام و چنان‌چه ایجاب می‌کرد، با تاکید بر جنسیت به عنوان عامل کانونی، مورد تحلیل قرار دادیم. نتایج حاکی از آن است که نمود عناصر برسازنده‌ی گفتمان جنسیتی در زمینه‌ی مورد بررسی این مقاله، بر این اساس قابل تحلیلند:
الف) فعالیت‌های نیکوکارانه‌ی زنان در فضای مجازی به‌مثابه‌ی اجرای متفاوت جنسیتی.
ب) فعالیت‌های نیکوکارانه‌ی زنان در فضای مجازی به‌مثابه‌ی محمل بازنمایی انسداد.
همچنین این‌طور می‌نماید که زبان جنسیتی، همچون "سلاح گفتمان مردسالار" عمل می‌کند. بدین معنا که به‌کار بردن زبان جنسیتی مکانیسمی است که در فضای مجازی منجر به بازتولید عناصر گفتمانی برسازنده‌ی هویت جنسیتی حال حاضر می‌شود.

کلیدواژه‌ها

1-   احمدی، نزهت (1391) نهاد وقف در دوره‌ی صفویه. فصلنامه‌ی مطالعات تاریخ اسلام. شماره‌ی 15. صص 56تا41.
2-   باتلر، جودیت (1385). آشفتگی جنسیت. ترجمه‌ی امین قضایی. نشر مجله‌ی شعر: نسخه‌ی الکترونیک.
3-   حقایق، آذین و فرزان سجودی (1394). تحلیل معناشناختی دو نگاره از شاهنامه‌ی فردوسی بر اساس الگوی نشانه‌شناسی اجتماعی تصویر. نشریه‌ی هنرهای زیبا-هنرهای تجسمی. دوره‌ی 20. شماره‌ی 3. صص 12تا5.
4-   خانی جزنی، جمال (1388). هویت مجازی. تهران: مهرتاب.
5-   رفیعی‌مهرآبادی، ابوالقاسم (1352) آثار ملی اصفهان. تهران: انجمن آثار ملی.
6-   شادی‌طلب، ژاله (1382). مشارکت اجتماعی زنان. مجله‌ی زن در توسعه و سیاست. شماره‌ی 7. صص 176تا141.
7-   شادی‌طلب، ژاله و افسانه کمالی (1381). مشارکت اجتماعی زنان(1). مجله‌ی زن در توسعه و سیاست. شماره‌ی 4. صص 52تا26.
8-   صابرپور، زینب (1393). جنس دوم به عنوان مبنایی نظری برای تحلیل فمینیستی انتقادی گفتمان. مجله‌ی جستارهای ادبی. شماره‌ی 184. صص 51تا28.
9-   عقیلی، سید وحید و امیر لطفی حقیقت (1388). دیرینه‌شناسی دانش و گفتمان، درآمدی بر نظریه‌ی گفتمان فوکو. مجله‌ی مطالعات توسعه‌ی اجتماعی ایران. سال دوم. شماره‌ی 1. صص 154تا127.
10-                       فروغی، مریم (1397). زنان خیر، از نظارت تا مشارکت. یادداشت هفتگی. روزنامه‌ی اصفهان زیبا. دوشنبه، 25/4/1397. شماره‌ی 3246.
11-                       فوکو، میشل (1389). تئاتر فلسفه: گزیده‌ای از درسگفتارها، کوتاه‌نوشت‌ها و ... . ترجمه‌ی نیکو سرخوش و افشین جهاندیده. تهران: نشر نی.
12-                       فیاض، ابراهیم و زهره رهبری (1385). صدای زنانه در ادبیات معاصر ایران. پژوهش زنان. دوره‌ی 4. شماره‌ی 4. صص 50تا23.
13-                       کتز، استیفن (1390). میشل فوکو. چاپ شده در کتاب "برداشت‌هایی در نظریه‌ی اجتماعی معاصر" ویراست آنتونی الیوت و برایان ترنر، ترجمه‌ی فرهنگ ارشاد. چاپ اول. تهران: جامعه‌شناسان.
14-                       کرمانی، محسن و ابوالفضل دلاوری (1395). از ایدئولوژی تا گفتمان: سوژه، قدرت و حقیقت. فصلنامه‌ی علمی-پژوهشی علوم اجتماعی (دانشگاه علامه طباطبایی). شماره‌ی 74. صص 148تا111.
15-                       لغت‌نامه‌ی دهخدا، مدخل م، ذیل واژه‌ی مونث. نسخه‌ی الکترونیک.
16-                       محمدی، مجید (1382). دین و ارتباطات. چاپ اول. تهران: کویر.
17-                       مقدمی، محمدتقی (1390). نظریه‌ی تحلیل گفتمان لاکلاو و موف و نقد آن. مجله‌ی معرفت فرهنگی-اجتماعی. سال 2. شماره‌ی 2. صص 124تا91.
18-                       هاشمی، شهناز و فیروز دیندارفرکوش و لیلا احمدی مرویلی (1390). مدل مفهومی استفاده از فضای اینترنت توسط مخاطبان. مجله‌ی مطالعات رسانه‌ای. سال 6. شماره‌ی 13. صص 272تا250.
19-                       یاسمی، کلثوم و فردوس آقاگل‌زاده (1395). تحلیل گفتمان انتقادی کتاب American English File با استفاده از مدل ون‌دایک. مجله‌ی مطالعات فرهنگ ارتباطات. سال 17. شماره‎‌ی 66. صص 206تا185.
20-                       یورگنسن، ماریان و لوئیز فیلیپس (1389). نظریه و روش در تحلیل گفتمان. ترجمه‌ی هادی جلیلی. تهران: نشر نی.
 
21- Butler, J. (1990). Gender Trouble, Feminism and the Subversion of Identity. London and New York: Routledge.
22- _______ (1993). Bodies that Matter: On the Discoursive Limits of Sex. London and New York: Routledge.
23- _______ (1995). Melancholy and Gender- Refused Identification. Psychoanalytic Dialogues. The International Journal of Relational Perspectives. 5:2. Pp 165-180.
24- _______ (2015). Notes toward a Performative Theory of Assembly. Harvard University Press.
25- Cameron, D. (2001). Working with Spoken Discourse. London: Sage.
26- Fairclaugh, N. and Wodak, R. (1997). Critical Discourse Analysis. (Ed. T. Van Dijk) Discourse as Social Interaction. Discourse Studies: A Multidisciplinary Introduction. Vol2. London: Sage.
27- Foucault, M. (1998). Essential Works of Foucault 1954-1984. Aesthetics, Method and Epistemology. Vol2. (Ed. P. Robinow) New York: The New Press.
28- Jagger, G. (2008). Judith Butler, Sexual Politics, Social Change and the Power of the Performative. London and New York: Routledge.
29- King, A. (2004). The Prisoner of Gender, Foucault and the Disciplining of the Female Body. Journal of International Women’s Study. 5:2. Article4. Pp 29-41.
30- Lazar, M. M. (2000). Gender, Discourse and Semiotics: The Politics of Parenthood Representations. Discourse and Society. Vol11. Pp 373-400.
31- ____________ (2007). Feminist Critical Discourse Analysis- Gender, Power and Ideology in Discourse. 2nd Edition. New York: Palgrave McMillan.
32- Litosseliti, L. and Sunderland, J. (2002). Gender Identity and Discourse Analysis. Chapter1. Amsterdam and Philadelphia: John Benjamin Publishing Company.
33- Lloyd, M. (1999). Performativity, Parody, Politics. Theory, Culture and Society Journal. 16:2. pp 195-213.
34- McCarthy, K. (2001). Women, Philanthropy and Civil Society. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press.
35- Sondergaard, D. M. (2016). Making Sense of Gender. Age, Power and Disciplinary Position: Intersecting Discourses in the Academy. Feminism and Psychology Journal. 15:2. pp 189-208.
36- Tilak, G. (2017). Effectiveness of Social Media as a Marketing Tool for NGOs in Pune, India. International Journal of Innovative Research and Development. 6:1. pp 71-82.