مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای جامعه شناسی اقتصادی و توسعه/ دانشگاه اصفهان

2 عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه اصفهان

چکیده

ما در پژوهش حاضر به دنبال مطالعه‌ی فهمِ تجربه‌ی حضورِ سوژه‌های مجازی در فضای فیس‌بوک هستیم. برای نیل به این هدف، از روش نظریه‌ی داده‌بنیاد و به طور خاص نسخه‌ی گلیزریِ آن(نسخه‌ی کلاسیک) استفاده کرده‌ایم. نمونه‌ی مورد بررسی ما 17 نفر از کنشگران مجازیِ فیس‌بوک بوده‌اند که با استفاده از مصاحبه‌ی عمیق ساخت‌نیافته با آن‌ها مصاحبه انجام داده‌ایم. بر اساس یافته‌های پژوهش می‌توانیم بگوییم که 6 مقوله‌ی عمده شامل رهایی‌بخشی مجازی، فرمِ مجازیِ معنای کنشِ عینی، شکل‌بندی فانتزی، لذت مصرف و تهدیدِ کنترل، تعاملات فضایی کنش و تکثیرِ سیالیتِ ترس در ارتباط تنگاتنگ با یکدیگر و همچنین در ارتباط با «مجازی شدنِ معنا» به مثابه‌ی مقوله‌ی مرکزی تجربه‌ی سوژه‌های فیس‌بوکی را مفصل‌بندی می‌کنند. با برقراری ارتباط بین این مقوله‌ها در مرحله‌ی کدگذاری نظری، دیاگرام نظری را کشف و ارائه داده‌ایم. بنیاد این دیاگرام نظری، وجودِ درهم‌تنیدگی شدید بین فضای مجازی و فضای واقعی در تجربه‌های حضورِ فیس‌بوکیِ سوژه-های مجازی است؛ به گونه‌ای که می‌توان از این مسئله با عنوان «دیالکتیکِ فضاهای معنایی» یاد کرد.

کلیدواژه‌ها

h    بارکر، کریس (1387)، مطالعات فرهنگی ( نظریه و عملکرد)، ترجمه­ی مهدی فرجی و نفیسه حمیدی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
h    رضایی، محمد؛ خلیلی اردکانی، محمدعلی و ضابطیان، بهرنگ(1394): حیات فیس­بوکی در ایران: ساخت خود زنانه در فیس­بوک، مطالعات رسانه­های نوین، شماره­ 1: 59 – 46.
h    سامانی، سمانه(1394): سلفی و هویت: به من نگاه کن،  فصلنامه علمی ترویجی جامعه، فرهنگ و رسانه، سال چهارم، شماره 14: 100  - 89
h    عاملی، سعیدرضا(1382)، دو جهانی شدن‌ها و جامعه اضطراب، مطالعات جامعه­شناختی، شماره 21: 174 - 143
h    عاملی، سعیدرضا(1383)، دو جهانی شدن­ها و آینده هویت­های همزمان، خردنامه همشهری، شماره 26.
h    عاملی، سعیدرضا(1386)، دین مجازی؛ دوفضایی شدن محیط دینی و ارتباطات درون­دینی و برون­دینی، دین و رسانه، تهران: دفتر پژوهش­های رادیو.
h    عاملی، سعیدرضا(1387)، دوجهانی شدن­ها و دوفضایی شدن فرهنگ: پارادایم­های جدید فرهنگ­شناسی، در کاظمی، عباس(1387)، مطالعات فرهنگی، مصرف فرهنگی و زندگی روزمره در ایران، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی واحد تهران.
h    فراستخواه، مقصود(1395)، روش تحقیق کیفی در علوم اجتماعی با تاکید بر نظریه­ی برپایه، تهران: نشر آگاه.
h    محمدپور، احمد و ایمان، محمد تقی(1387)، بازسازی معنایی پیامدهای تغییرات اقتصادی در منطقه اورامان تخت کردستان ایران: ارائه یک نظریه زمینه ای، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال هفتم، شماره 28: 213 - 191
h  Adorno, Theodor W & Horkheimer, Max (1979). The culture industry From: Dialectic of Enlightenment. London: Verso.
h  Meeker, Mary(2004). Family Surrogate Decision Making at the End of Life: Seeing Them Through With Care and Respect, Qualitative Health Research, Vol.4, no.2, PP: 204-225.
h  Bardzell, Sh & Odom, W (2008) The Experience of Embodied Space in Virtual Worlds: An Ethnography of a Second Life Community, “Space and Culture”, Vo.11, No.3, PP: 339 – 359.
h  Bauman, Z & Lyon, D (2013). Liquid Surveillance: A Conversation. Cambridge: Polity.
h  Carter, D (2005). Living in Virtual Communities:  Ethnography of Human Relationships in Cyberspace, Information, “Communication & Society”, Vol.8, No. 2, PP: 148 – 167.
h  Carter, D (2006). Living in Virtual Communities: Making Friends Online, “Journal of Urban Technology”, Vol.11, No.3, PP: 109 – 125.
h  Castells, Manuel (2007). Communication, Power  and Counter-Power in the Network Society, International Journal of Communication, Vol 1, No. 1, PP: 238-266.
h  Creswell J.W (2012). Educational Reserach: Planning, Conducting and Evaluating Quantitative and Qualitative Research, 4th ed. Pearson.
h  Doel, M & Clarke, D (1999). Virtual worlds. Simulation, suppletion, (ed)uction and simulacra. In: M. Crang, P. Crang and J. May, eds. Virtual Geographies. Bodies, space and relations. London/New York: Routledge, 261-283.
h  Fantone, L (2003). Final Fantasies: Virtual Women's Bodies, “Feminist Theory”, Vol.4, No.1, PP: 72 – 51.
h  Glaser, B. G.  (1978). Theoretical sensitivity.Mill Valley, CA: Sociology Press.
h  Glaser, B., & Strauss, A. (1967). The discovery of grounded theory.Chicago: Aldine.
h  Glaser, B & Holton, J (2005). Basic Social Process (BSP), grounded theory review, an international journal, No.3, Vol.4, PP: 1 – 29.
h  Higgin, T (2009): Blackless Fantasy; the Disappearance of Race in Massively Multiplayer Online Role-Playing Games, “Games and Culture”, Vol.4, No.1, PP: 3 – 26.
h  Lacan, J(1985). The Seminar of Jacques Lacan, Book 11. The Four Fundamental Concepts of Psychoanalysis [S.11], New York/London: Norton & Company.
h  Morley, D., (1980). The Nationwide Audience, London: British Film Institute.
h  Urquhart, C (2013). Grounded Theory for Qualitative Research, London: Sage Publication.