نویسندگان
1 استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه مازندران
2 استادگروه علوم اجتماعی دانشگاه مازندران
3 دانشجوی دکترای جامعه شناسی دانشگاه مازندران.
چکیده
اهمیت و نقش اینترنت در تعاملات و تغییرات فردی و اجتماعی زندگی انسان امروزی به ویژه پس از پیدایش نخستین شبکه‌های اجتماعی مجازی بیش از پیش خود را نشان داده و امروزه مطالعه و تحلیل شبکه‌های اجتماعی به یکی از پارادایم‌های اصلی جامعهشناسی تبدیل شده است. در همین راستا مطالعه کیفی حاضر به دنبال شناخت انگیزه‌های عضویت کاربران ایرانی در فیسبوک بوده است. به این منظور با استفاده از روش نتنوگرافی با 32 نفر از کاربران شبکه اجتماعی فیسبوک که به روش نمونه‌گیری هدفمند نظری انتخاب شده بودند، مصاحبه کیفی انجام شد. داده‌های گردآوری‌شده با روش تحلیل موضوعی یا تماتیک مورد تحلیل و تفسیر قرار گرفتند. تحلیل داده‌ها نشان داد که انگیزه‌های عضویت در فیسبوک به دو دسته انگیزه‌های اولیه و ثانویه تقسیم می‌شوند. انگیزه‌های اولیه شامل کنجکاوی، فشار دوستان و همالان، نمایش به روز بودن، سرگرمی و وقت گذرانی، بازسازی اجتماع و انگیزه‌های ثانویه نیز شامل احیای روابط قدیمی، خود اِبرازی، احساسِ بودن، گریز، بحث آزاد، اطلاع‌یابی و اطلاع رسانی، عضویت در اجتماعات مجازی بوده‌اند. در بخش نتیجه‌گیری با طراحی الگوی انگیزهای عضویت در فیسبوک یافته‌ها مورد بحث قرار گرفتند.
کلیدواژه‌ها
- آزاد ارمکی، تقی و عباسعلی فقیه خراسانی (1392) «جامعه مجازی ایرانی، مسأله یا راه حل»، چکیدهمقالاتهمایشملی فضایمجازیوهویت، مؤسسه مطالعات ملی، تهران: مرکز تحقیقات هویت و تمدن آوا.
- امیری، مجتبی و یونس نوری مرادآبادی (1391) «بررسی رابطه میان نگرش سیاسی، اعتماد به رسانه ملی، مخاطبان فعال و گرایش دانشجویان دانشگاه‌های تهران به شبکه‌های اجتماعی مجازی»، دوفصلنامه مطالعات میان رشتهای در رسانه و فرهنگ، سال دوم، شماره 2، پاییز و زمستان 1391، 39– 64.
- حکیمی، رؤیا (1390) «نقش شبکه‌های اجتماعی بر هویت (مطالعه‌ای موردی روی فیسبوک و کاربران کرد)»، مجله جهانی رسانه - نسخه فارسی، شماره 11، بهار 1390، 24-9.
- دهقان، علیرضا و مرسده نیکبخش (1385) «مطالعة شیوة رفتار افراد در محیط مجازی: شکل‌گیری روابط صمیمانه در اتاق‌های گپ زنی اینترنت»، فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره 6، پاییز 1385، 29-1.
- ذوالقدر، حسین، مرتضی قاسم زاده عراقی (1392) «بررسی انگیزه‌های کاربران در استفاده از رسانه‌های اجتماعی (مطالعه موردی کاربران شبکه اجتماعی فیسبوک)»، فصلنامه پژوهش‌های ارتباطی، شماره 75، پاییز 1392، 59-35.
- رازقی، نادر (1392) «اینترنت و شبکه روابط اجتماعی کاربران»، فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات، زیر چاپ.
- شهابی، محمود و قدسی بیات (1391) «شبکه‌های اجتماعی مجازی و کاربران جوان، از تداوم زندگی واقعی تا تجربه جهان وطنی»، فصلنامه مجلس و راهبرد، سال نوزدهم، شماره 69، بهار 1391. 180-151.
- صبوری خسروشاهی، حبیب و نسرین آذرگون (1392) «فضای مجازی و هویت جهانی، مورد مطالعه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی»، فصلنامه مطالعات راهبردی جهانی شدن، سال چهارم، شماره هفتم، بهار 1392، پیاپی 10. 28-1.
- طاهری کیا، حامد (1391) «حلول شر در ابژه‌های فرهنگی (مطاله موردی اینترنت در قالب تحلیل شبکه اجتماعی فیسبوک)»، فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره 29، زمستان 1391. 180-161.
- عبداللهیان، حمید و مهین شیخ انصاری (1392) «تبیینی بر همبستگی بین شدت استفاده از فیسبوک و سرمایه اجتماعی کاربران فیسبوک»، فصلنامه جامعه شناسی کاربردی، شماره 52، زمستان 1392، 119-138.
- عدلی پور، صمد، وحید قاسمی و مسعود کیانپور (1392) «شبکه اجتماعی فیسبوک و هویت ملی جوانان»، فصلنامه مطالعات ملی، شماره 56، زمستان، 1392، 144-114.
- فاضلی، نعمت الله (1391) فرهنگوشهر؛چرخشفرهنگیدرگفتمان‌های شهریباتکیهبرمطالعاتشهری، تهران: تیسا.
- قاسمی، وحید، صمد عدلی پور و مسعود کیانپور (1391) «تعامل در فضای مجازی شبکه‌های اجتماعی اینترنتی و تأثیر آن بر هویت دینی جوانان؛ مطالعه موردی فیس بوک و جوانان شهر اصفهان»، دوفصلنامهدینوارتباطات، سال نوزدهم، شمارة دوم پیاپی 24، پاییز و زمستان 1391، 36-5.
- کیا، علی اصغر و یونس نوری مرادآبادی (1391) «عوامل مرتبط با گرایش دانشجویان به شبکه اجتماعی فیسبوک (بررسی تطبیقی دانشجویان ایران و آمریکا)»، فصلنامه مطالعات فرهنگ - ارتباطات، شماره 17، بهار 1391. 212-181.
- کوثری، مسعود (1387) اینترنت و آسیب‌های اجتماعی، تهران: سلمان.
- مک کوایل، دنیس (1382) درآمدی بر نظریه‌های ارتباط جمعی، ترجمه مهدی منتظر قائم، تهران: مرکز تحقیقات و مطالعه رسانه.
- Back, M. D., Stopfer, J. M., Vazire, S., Gaddis, S., Schmukle, S. C., Egloff, B., et al. (2010). "Facebook Profiles Reflect Actual Personality, not Self-idealization", Psychological Science, 21, 372–374.
- Baym, N. (2007). "The New Shape of Online Community: The Example of SwedisIndependent Music Fandom". First Monday, 12(8). Retrieved From http://firstmonday.org/htbin/cgiwrap/bin/ojs/index.php/fm/article/viewArticle/1978/1853.
- Bevan, Jennifer L. & Jeanette Pfyl& Brett Barclay. (2012). "Negative Emotional and Cognitive Responses to Being Unfriended on Facebook: An Exploratory Study", Computers in Human Behavior 28 (2012) 1458–1464.
- Bowler, Jr,Gary M(2010) "Netnography: A Method Specifically Designed to Study Cultures and Communities Online", The Qualitative Report Volume 15 Number 5 September 2010, 1270-1275.
- Castells, M. (2001)."The Internet Galaxy: Reflections on the Internet" (Oxford) Blackwell.
- Cheung, Christy M.K. & Pui-Yee Chiu & Matthew K.O. Lee. (2011). "Online Social Networks: Why do Students use Facebook?",Computers in Human Behavior 27 (2011) 1337–1343.
- CHO, JAEHO et.al. (2003). "Beyond Access: The Digital Divide and Internet Uses and Gratifications", IT&SOCIETY,Volume1, Issue 4, Spring 2003, PP. 46-72, http://www.ITandSociety.org.
- Diener, E. (2000). "Subjective Well-Being: The Science of Happiness, and a Proposalfor a National Index". American Psychologist, 55, 34–43.
- Dholakia, U. M., Bagozzi, R. P., & Pearo, L. K. (2004). "A Social Influence Model of Consumer Participation in Network-and Small-Group-Based Virtual Communities". International Journal of Research in Marketing, 21, 241–263.
- Dogruer, N&ipek Menevis & R.Eyyam. (2011). "What is the Motivation for Using Facebook?",Procedia Social and Behavioral Sciences 15 (2011) 2642–2646.
- Glaser, Barney et al. (1967), Discovery of Grounded Theory, Transaction Publishers,U.S. Publisher.
- Gabrium, J. F. (1998), Analyzing Field Reality, London: Sage Publications Ltd.
- Gupta,Sumeet and Hee-Woong Kim. (2004)."Virtual Community: Concepts, Implications, and Future Research Directions", Proceedings of the Tenth Americas Conference on Information Systems, New York, August 2004.
- Hofstede, G. (1984). "The Cultural Relativity of the Quality of Life Concept". Academy of Management Review, 9, 389–398.
- House, R. J., Hanges, P. J., Javidan, M., Dorfman, P. W., & Gupta, V. (2004). "Culture,Leadership, and Organizations: The GLOBE Study of 62 Societies". Thousand Oaks, CA:Sage Publications.
- Junco, R. (2012)."The Relationship Between Frequency of Facebook use, Participation in Facebook Activities", and Student Engagement, Computers & Education 58,162–171.
- Katz, E., Gurevitch, M., and Haas, H. (1973). "On the Use of the Media for Important Things". American Sociological Review, 38, 164-181.
- Kaye, B. K., & Johnson, T. J. (2004). "A Web for all Reasons: Uses and Gratifications of Internet Resources for Political Information". Telematics and Informatic, 21(3), 197–223.
- Kavanaugh, A, and S J. Patterson. (2001). "The Impact of Community ComputerNetworks on Social Capital and Community Involvement." American BehavioralScientist 45, no. 3(2001): 496-509.
- Kozinets, Robert V. (1998). “On Netnography: Initial Reflections on Consumer Research Investigations of Cyberculture,” in Advances in Consumer Research, Volume 25, ed., Joseph Alba and Wesley Hutchinson, Provo, UT: Association for Consumer Research, 366- 371.
- Kozinets, Robert V. (2002), “The Field Behind the Screen: Using Netnography for Marketing Research in Online Communities,”Journal of Marketing Research, 39(February), 61-72.
- Kozinets, R. V. (2010). "Netnography. Doing Ethnographic Research Online". Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
- Lampe, C., Ellison, N., & Steinfield, C. (2007)."A Familiar Face(book): Profile Elements as Signals in an Online Social Network". In Proceedings of the 26th Annual SIGCHI Conference on Human Factors in_Computing Systems (435–444). New York: ACM.
- Leary, M. R. (2007). "Motivational and Emotional Aspects of the Self". Annual Review of Psychology, 58, 317–344.
- Lucas, R. E., Diener, E., & Grob, A. (2000). "Cross-Cultural Evidence for the Fundamental Features of Extraversion". Journal of Personality and SocialPsychology, 79, 452–468.
- Nadkarni, A. & S.G. Hofmann. (2012)." Why Do People Use Facebook?",Personality and Individual Differences 52, 243–249.
- Neuman, W. L. (2000) "Social Research Methods: Qualitative and Quantitative Approaches", 4th Edition, Boston: Allyn and Bacon.
- Park, N.& S.Lee & J.H. Kim. (2012). "Individuals’ Personal Network Characteristics and Patterns of Facebook use: A Social Network Approach", Computers in Human Behavior,http://dx.doi.org/10.1016/j.chb.2012.04.009.
- Pempek, T.A. et.al. (2009). "College Students' Social Networking Experiences on Facebook", Journal of Applied Developmental Psychology 30, 227–238.
- Patton, M. Q. (1987), How to Use Qualitative Methods in Evaluation. London: Sage.
- Reich, S. M. (2010). "Adolescents’ Sense of Community on Myspace and Facebook: A Mixes-Methods Approach", Journal of Community Psychology, Vol. 38, No. 6, 688–705.
- Rubin, A.M. (2002)." The Uses and Gratifications Perspective of Media Effects". In J. Bryant and D. Zillman (Eds.), "Media Effects: Advances in Theory and Research "(2nd Ed). p. 525-548. New Jersey: Lawrence Erlbaum.
- Sheldon, P. (2008). "Student Favorite: Facebook and Motives for its use". Southwestern Journal of Mass Communication, 23(2), 39–55.
- Steinfield, C., Ellison, N. & Lampe, C. (2008). Social Capital, Self-Esteem, and Use of Online Social Network Sites: A Longitudinal Analysis. Journal of Applied Developmental Psychology, 29 (6), 434-445. -Tosun, L. P. (2012)." Motives for Facebook Use and Expressing ‘‘True Self ’’ on the Internet", Computers in Human Behavior28, 1510–1517.
- Wellman, b. and k. Hampton. (1999). "Living Networked in a Wired World", Contemporary Sociology, vol 28. No 6. November 1999.
- Wellman, B. (1999). “The Network Community.” Pp. 1-47 in Networks in the Global Village, Edited by Barry Wellman. Boulder, CO: Westview.
- Zadro, L., Boland, C., & Richardson, R. (2006). "How Long Does it Last? The Persistenceof the Effects of Ostracism in the Socially Anxious". Journal of Experimental SocialPsychology, 42, 692–697.
)