مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه شهید باهنر کرمان

2 دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

مبحث اقتباس یکی از مباحث مطالعات نظری و تحلیلی حوزۀ پژوهش‌های ادبیّات تطبیقی به شمار می‌آید. بسیاری از مطالعات تطبیقی اقتباس، مطالعاتی بینارشته‌ای هستند که با تکیه بر مفاهیمی نظیر بینامتنیّت به مقایسۀ منابع ادبی و فیلم‌های اقتباسی می‌پردازند. نظریّۀ فزون متنیّت ژرار ‌ژنت، یکی از مهم‌ترین نظریات در اقتباس بینامتنی است که با در نظر گرفتن متن اوّلیه به عنوان پیش‌متن و اثر سینمایی به عنوان بیش‌متن به بررسی تغییرات روی داده در فرایند اقتباس می‌پردازد. با توجّه به مزیّت و کاربرد این نظریّه در تحلیل و بررسی تطبیقی متن و رسانه، این مقاله پس از طرح مباحث مربوط به اقتباس بینامتنی، با بررسی تطبیقی روایت داستانی «اصحاب اُخدود» و انیمیشن سینمایی «فهرست مقدّس»، به روش توصیفی-تحلیلی، انواع گشتارهای روی داده در فرایند اقتباس را طبقه بندی و ارزش‌گذاری نموده است. بنا برنتایج تحلیل‌ها و داوری‌ها، اقتباس‌گر، با استفادۀ حداکثری از گشتارهای کمّی و ارزش‌گذاری مکرّر، در انتقال نظام فکری و ارزشی خود به مخاطبان موفّق بوده است.

کلیدواژه‌ها

  • ارجمند، مهدی (1391)، «مقدّمه‌ای بر نمادشناسی فیلم»، هنر، تابستان، شمارۀ26 : 183- 205.
  • پورخالقی چترودی، مه‌دخت و باغدار دلگشا، علی (1396)، «بینامتنیّت و فزون متنیّت تقلیدی و دیگرگونگی در اقتباس از شاهنامۀ فردوسی در آثار میرزا آقاخان کرمانی»، جستارهای نوین ادبی، شمارۀ 195، زمستان: 23-47.
  • پورنامداریان، تقی و بامشکی، سمیرا (1388)، «مقایسۀ داستان‌های مشترک مثنوی و منطق‌الطیر با رویکرد روانشناسی ساختگرا، جستارهای ادبی، سال 42، شمارۀ2 (پیاپی 165): 1- 27.
  • جادالمولی، محمّداحمد و دیگران (1380)، قصّه‌های قرآن، ترجمۀ مصطفی زمانی، چاپ پنجم، قم: پژواک اندیشه.
  • حیاتی، زهرا (1393)، «نقد ادبی و مطالعات تطبیقی در اقتباس بینارسانه‌ای»، فصلنامۀ پژوهش‌های ادب، سال11، شمارۀ 43: 31- 52.
  • رحیمی‌جعفری، مجید (1390)، تحلیل روابط بینامتنی در سینمای دو دهۀ اخیر ایران، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرّس.
  • شعیری، حمیدرضا؛ رحیمی‌جعفری، مجید و مختاباد‌ امرایی، سیّد مصطفی (1390)، «از مناسبات بینامتنی تا مناسبت بینارسانه‌ای؛ بررسی تطبیقی متن و رسانه»، پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی، دورۀ3، شمارۀ 4(پیاپی 10)، تابستان: 131- 152.
  • فروزانفر، بدیع‌الزّمان (1362)، مآخذ قصص و تمثیلات مثنوی، چاپ سوم، تهران: امیرکبیر.
  • محمّدی‌اشتهاردی، محمّد (1378)، قصّه‌های قرآن به قلم روان، تهران: نبوی.
  • مولوی، جلال‌الدّین محمّد (1366)، مثنوی معنوی، تصحیح رینولد الین نیکلسون، چاپ دهم، تهران: امیرکبیر.
  • نامور مطلق، بهمن (1386)، «ترامتنیّت، مطالعۀ روابط یک متن با دیگر متن‌ها»، پژوهش‌نامۀ علوم انسانی، شمارۀ56، زمستان: 83- 98.
  • نامور مطلق، بهمن (1391)، «گونه‌شناسی بیش‌متنی»، فصلنامۀ پژوهش‌های ادبی، سال 9، شمارۀ 39، زمستان: 139- 152.
  • Génette, Gérqrd(1997). Palimpsests: Literature in the second Degree Channa Newman and Claude Doubinsky(Trs). Gerald Prince(Fwd). US. University of Nebraska Press.