مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه روابط بین‌الملل، دانشکده الهیات، حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات

2 گروه روابط بین‌الملل، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات

3 گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران

4 گروه روابط بین‌الملل، دانشکده اقتصاد و علوم سیاسی، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

بسیاری از تحلیلگران بر این باور هستند که شکل‌گیری حکومت صفویان در ایران منجر به شکل‌گیری و بازتولید مجدد عناصر، نهادها و بافتاری شد که حکومت‌های بعدی ایران نیز بر همان پایه قرار گرفته و به‌نوعی ادامه همان ساختار و بافتار محسوب می‌شوند. اما این موضوع بدون وجود استمرار و پیوست در فرهنگ استراتژیک ایران و همچنین نقش فعال کهن‌الگوهای خاص فرهنگ ایرانی، امکان‌پذیر نمی‌شد. سوال این است که نقش و تاثیر این کهن‌الگوهای فرهنگی و همچنین فرهنگ استراتژیک ایران در برآمدن صفویان و پذیرش و تعمیق مشروعیت آنان چه بوده است؟ نتیجه کلی پژوهش نشان‌دهنده آن است که استمرار و بازتولید برخی از مولفه‌های فرهنگ استراتژیک ایران (مانند منجی‌گرایی یا تقدیرگرایی) در کنار تعمیق برخی از کهن‌الگوهای فرهنگ ایرانی (مانند پشتیبانی خداوند از شاهان ایران یا انسان‌ خدای‌گونه)، در دوران برآمدن صفویان، منجر به پذیرش، بسط و تعمیق مشروعیت آنان در راستای احیای مجدد دولت ملی و کشور مستقل ایران، شده است. روش تحقیق در این نوشتار، تاریخی- تطبیقی و رهیافت آن فرهنگی- جامعه‌شناختی است. هدف اصلی در این مقاله، صرف بررسی تاریخی برآمدن و پذیرش مشروعیت صفویان نیست بلکه هدف آن است تا نقش پیوست فرهنگ استراتژیک ایران در پذیرش مشروعیت صفویان، به‌عنوان پایه و زیربنایی برای حکومت‌های بعدی در ایران، تحلیل و تبیین شود.

کلیدواژه‌ها