نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دکتری جامعه‌شناسی دانشگاه مازندران
2 دانشیار گروه جامعه‌شناسی دانشگاه مازندران
چکیده
هرچند خاستگاه بنیادگرایی، جامعه آمریکای پروتستان دهه دومِ قرن بیستم است اما بدلیل سرایت این مفهوم به سایر ادیان و هم‌چنین کاربرد آن در حوزه‌های غیر‌دینی، بنیادگرایی به یکی از مفاهیم کلان چند دهه گذشته تبدیل شده است، در نتیجه از معنای اولیه خود دور افتاده و نیاز به باز‌تعریف دارد. اینکه بنیادگرایی اسلامی چیست و چه شاخص‌هایی دارد؟ سوال اساسی مقاله است که برای پاسخ به آن به هجده متخصص مراجعه شده است. تحلیل محتوای پاسخ‌های مصاحبه‌شوندگان این نتیجه را به دست داده است که اگر چه بنیادگرایی اسلامی دارای شاخص‌های فراوانی است اما می‌توان چهار شاخص «نص‌گرایی»، «استفاده از خشونت»، «ساختن جامعه بر مبنای شریعت» و «مخالفت و مبارزه با مدرنیته» را اصلی‌ترین شاخص‌های آن دانست، بنابراین بنیادگرای اسلامی عبارت است از هر فرد یا گروه نص‌گرای مخالف با مدرنیته که خواستار ساخت جامعه بر مبنای شریعت است و در راه رسیدن به این هدف، از خشونت استفاده می‌کند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
-In the meaning and indicators of "Islamic fundamentalism"
نویسندگان [English]
- Hadi Darvishi 1
- Ahmad Rezaii 2
1 Mazandaran university
2 Mazandaran University
چکیده [English]
However, the origins of fundamentalism are in Protestant American society in the second decade of the twentieth century but due to the spread of this concept to other religions and also its application in non-religious areas, fundamentalism has become one of the major concepts of the last few decades. As a result, it is far from its original meaning and needs to be redefined. What is Islamic fundamentalism and what are its indicators? The main question of the article is that eighteen experts have been referred to answer it. The content analysis of the interviewees' answers has led to the conclusion that although Islamic fundamentalism has many indicators, there are four indicators: "Literalism", "use of violence", "building a society based on Sharia" and "opposition and "Fight against modernity" as its main indicators, Thus, Islamic fundamentalism is any literal individual or group opposed to modernity that seeks to build a society based on sharia and uses violence to achieve this goal.
کلیدواژه‌ها [English]
- Fundamentalism
- Islamic Fundamentalism
- Literalism
- Violence
اسپوزیتو، جان و جان وال (1393) جنبش‌های اسلامی معاصر (اسلام و دموکراسی)، ترجمه شجاع احمدوند، تهران: نشر نی.
افشاری راد، داود (1391) دلایل سیاست سرکوبگرانه در قبال شیعیان عربستان سعودی با رویکرد بنیادگرایی اسلامی، دوره کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشکده علوم سیاسی.
بقالی، هاوژین (1389) بررسی ساز و کار‌های تاثیرگذار دین بر هویت اجتماعی کردها (مطالعه موردی: سلفیسم در کردستان)، دوره کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه الزهرا، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصاد.
دکمجیان، هرایر (1366) اسلام در انقلاب، جنبش‌های اسلامی در جهان عرب (بررسی پدیده بنیادگرایی اسلامی)، ترجمه حمید احمدی، تهران: انتشارات کیهان.
دمنت، پیتر آر (1390) بنیادگرایی، جهان اسلام و نظم بین‌الملل، ترجمه محمود سیفی پرگو، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
دیویس، داروین و مریل وین (1385) داروین و بنیادگرایی مسیحی، ترجمه شعله آذر، تهران: نشر چشمه.
روتون، میلس (1389) بنیادگرایی، ترجمه بیژن اشتری، تهران: نشر افکار.
زرجینی، رسول (1395) افراط‌گرایی شیعی (مطالعه موردی هیأت دیوانگان حسین (ع) کاشان)، دوره کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه تهران، دانشکده علوم اجتماعی.
زیلبرشتاین، لاورنس یت (1389) رویکرد مقایسه‌ای بر بنیادگرایی یهودی، مذهب، ایدئولوژی، بحران مدرنیته، ترجمه شجاع احمدوند، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
شاکری، غلامرضا (1385) تحلیل جامعه‌شناختی پدیده بنیادگرایی اسلامی در کشور مصر در دو دهه اخیر، دوره کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشکده روان‌شناسی و علوم اجتماعی.
عنایت، حمید (1356) سیری در اندیشه سیاسی غرب، تهران: نشر امیر‌کبیر.
کاستلز، امانوئل (1384) عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ ج. دوم، ترجمه حسن چاوشیان و احمد علیقلیان، ویراستار: علی پایا، تهران: طرح نو.
گیدنز، آنتونی (1387) فراسوی چپ و راست، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: نشر علمی.
مهاجرانی، مجید (1387) بروز بنیادگرایی اسلامی اهل سنت در خاورمیانه با تأکید بر‌گذار از سنت به مدرنیته (مصرف عربستان سعودی، پاکستان و افغانستان)، دوره کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشکده علوم سیاسی.
موصللی، احمد (1388): مبانی نظری بنیادگرایی، ترجمه محمد رضا آرام و علیرضا نظری، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
هروی احمدیان، لادن (1396): بررسی سیر تحولات گفتمانی گروههای سلفی جهادی با تغییرات اقتصاد سیاسی خاورمیانه با تأکید بر اقتصاد سیاسی سوریه، دوره کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه تهران، دانشکده علوم اجتماعی.
هی‌وود، اندرو (1386) درآمدی بر ایدئولوژی‌های سیاسی: از لیبرالیسم تا بنیادگرایی دینی، ترجمه محمد رفیعی مهرآبادی، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
Bruce B. Lawrence (1989), Defenders of God: The furdamentalist Revolit Againt the Modern Age, sanfrancisco: Harper and Row.
Caplan, Lionel(1987), Studies in Religious Fundamentalism, Albany: SUNY Press.
Fath, Sébastian (2010), "Fundamentalism" dans "Dictionnaire des faits religieux" publié sous la direction de Régine Azria et Danièle Hervieu-Léger, Livre, Edité par Presse Universitaies de France.
- lazarus ـRafeh(1988), Contemporary Fundamentalism: Judism، Christianity، Islam، Jerusalem Chuarterly, p: 47.
Hunter, Shireen (1986), Islamic Fundamentalism: What it really is and why it frightens the west, SAIS Review, Volume 6, Number 1, pp: 189-200.
Lane, Jan ـ Erik (2016), Rise of Radical Islamic Fundamentalism: Mawdudi, Qutb and Faraj, the Journal of Sciences Research, Vol. 2, No. 2, pp:34 ـ 43.
Lustick, Ian S. (1988), For the land and the lord: Jewish fundamentalism in Israel. Washington, DC: Council on Foreign Relations.
Martin E. Marty and R. Scott Appleby(1991). Fundementnlisms observed, Chicago: University of Chicago press, chap. 15.
Willaime, Jean ـ Paul (1992), La précarité protestante Sociologie du protestantisme contemporain, Geneve: Labor et Fides.
)