مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی گروه جامعه‌‌شناسی دانشگاه خوارزمی

2 عضو هیئت علمی مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی.

3 کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی دانشگاه خوارزمی.

چکیده

مرگ، پدیده‌ای فراگیر است و همواره یکی از دغدغه‌ها و پرسش‌های اصلی بشر بوده است. درعین‌حال اندیشه‌های مرتبط با مرگ در یک زمینه‌ی اجتماعی شکل می‌گیرند؛ و سنت‌های دینی یکی از منابع اصلی برای پاسخگویی به مسئله‌ی مرگ و غلبه بر تجربه‌های ناخوشایند مرتبط با آن بوده‌اند. درعین‌حال، با اشاعه‌ی نظام‌های معنابخش غیردینی در جامعه‌ی جدید، این پرسش مطرح می‌شود که افراد در نظام‌های معنابخش غیردینی چگونه با مسئله‌ی مرگ و دغدغه‌های مرتبط با آن مواجه می‌شوند. این مقاله، مرگ‌اندیشی دانشجویان را با توجه به وضعیت دین‌داری‌شان مطالعه می‌کند. داده‌های پژوهش با نمونه‌گیری هدفمند و نمونه‌گیری نظری و از طریق مصاحبه باز و عمیق گردآوری شده و برای تجزیه‌وتحلیل اطلاعات به‌دست‌آمده، از روش نظریه‌ی زمینه‌ای استفاده شده است. نتایج مطالعه در هشت مقوله‌ی عمده صورت‌بندی شده‌اند. «مرگ‌اندیشی معطوف به زندگی» به‌عنوان مقوله‌ی هسته مطرح شده و مرگ‌اندیشی دانشجویان در دو نگرش لاهوتی (دینی) و ناسوتی (غیردینی) باهم مقایسه شده‌ است.

کلیدواژه‌ها

-         آریس، فیلیپ (1392) تاریخ مرگ: نگرش‌های غربی در باب مرگ از قرون‌ وسطی تاکنون، ترجمه محمد جواد عبدالهی، تهران: نشر علم.
-         استراس، آنسلم؛ کوربین، جولیت (1391) مبانى پژوهش کیفى: فنون و مراحل تولید نظریه زمینه‌ای، ترجمه ابراهیم افشار، تهران: نشر نی.
-         الیاس، نوربرت (1384) «تنهایی محتضران»، ترجمه یوسف اباذری، ارغنون، شماره 26 و27: 447-455.
-           الیاس، نوربرت(1389) تنهایی دم مرگ، ترجمه امید مهرگان و صالح نجفی، تهران: گام نو.
-         برگر، پیتر؛ لوکمان، تامس (1387) ساخت اجتماعی واقعیت، ترجمه فریبرز مجیدی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
-     راستگو سی سخت، رضا (1388) «بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر نگرش به مرگ»، رساله‌ی کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی (تربیت ‌معلم سابق).
-         سراج زاده، سیدحسین (1385) چالش‌های دین و مدرنیته: مباحثی جامعه‌شناختی در دین‌داری و سکولار شدن، تهران: انتشارات طرح نو.
-     سراج زاده، سیدحسین؛ فرشید رحیمی (1392) «رابطه دین‌داری با معناداری زندگی در یک جمعیت دانشجویی»، راهبرد فرهنگ، شماره 24: 7-20.
-         سنکا (1384) «دو قطعه از سنکا در باب مرگ»، ترجمه امیر احمدی آریان و امید مهرگان، ارغنون، شماره 26 و 27: 65-72.
-         صنعتی، محمد (1384) «درآمدی به مرگ در اندیشۀ غرب»، ارغنون، شماره 26 و 27: 1-64.
-         فروید، زیگموند (1384) «اندیشه‌هایی درخور ایام جنگ و مرگ»، ترجمه حسین پاینده، ارغنون، شماره 26 و 27: 145-174.
-         فلیک، اووه (1391) درآمدی بر تحقیق کیفی، ترجمه هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
-         قانعی راد، محمدامین، کریمی، مرتضی (1385) « نمایشنامه‌های فرهنگی مرگ و مردن»، مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره 5: 51-74.
-     کرایب، یان (1388) نظریه‌ی اجتماعی کلاسیک: مقدمه‌ای بر اندیشه‌ی مارکس، وبر، دورکیم، زیمل، ترجمه شهناز مسمی پرست، تهران: انتشارات آگه.
-         محمدپور، احمد (1392) روش تحقیق کیفی ضد روش 1: منطق و طرح در روش‌شناسی کیفی، تهران: انتشارات جامعه‌شناسان.
-         هایدگر، مارتین (1390) «مرگ و مابعدالطبیعه»، ترجمه محمد‌سعید حنایی کاشانی، ارغنون، شماره 26 و 27: 273-293.
-         همیلتون، ملکم (1387) جامعه‌شناسی دین، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: انتشارات ثالث.
-     یزدانی، مرجانه (1391) « بررسی نگرش به مرگ و عوامل اجتماعی مرتبط با آن در بین سالمندان شهر تهران»، رساله‌ی کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی (تربیت ‌معلم سابق).
-     یوسفی، علی؛ تابعی، ملیحه (1390) «پدیدارشناسی تجربی معنای مرگ: بررسی موردی زنان شهر مشهد»، راهبرد فرهنگ، شماره 14و 15: 39-52.
-          Brayant, C., Bryant, P. M., Edgley, C. K., Leming, M. R. (2003). A Handbook of Death and Dying. London: Sage Publication.
-          Choron, J. (1963). Death and Western Thought. London: Collier Books.
-          Clarke, A. (2010). The Sociology of Healthcare. Harlow: Longman.
-          Finch, J., Wallis, L. (1993). "Death, Inheritance and the Life Course", in Clark, D. The Sociology of Death. Oxford: Blackwell. 50–68.
-          Glaser, B. G. (1978). Theoretical Sensitivity, Mill Valley, CA: Sociological Press.
-          Guba, E. G., Lincoln, Y. S. (1989). Fourth Generation Evaluation. Newbury Park, CA: Sage Publications.
-          Kübler-Ross, E. (1969). On Death and Dying. New York: Macmillan.
-          Malinowski, B. (1955). "Magic, Science and Religen. in Roobben", A. C. (2004). Death, Mourning, and Burial: A Cross-Cultural Reader. New York: Blackwell. 19-22.
-          Malinowski, B. (1972). "The Role of Magic and Religion". in Lessa W. A., Vogt, E. Z. Reader in Comparative Religion. New York: Harper & Row. 63-72.
-          Walter, T. (1996). "Facing Death Without Tradition". in Howarth, G., Jupp, P. Contemporary Issues in the Sociology of Death, Dying and Disposal. London: Palgrave Macmillan. 195.
-          Yinger, J. M. (1977). "A Comparative Study of the Substructures of Religion". Journal for the Scientifics Study of Religion, 16 (1): 67-86.