نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

این پژوهش کاوشی است دربارۀ تعامل من/ دیگری در فضای اجتماعی نیمۀ دوم دهۀ هفتاد و اوایل دهۀ هشتاد به میانجی سینمای ایران. طبق رویکرد نظری پژوهش، تعامل من/ دیگری برساختی اجتماعی است که فرم و محتوای آن به فراخور گشودگی/ فروبستگی، زایایی/ سترونی و غنا/ تهی‌بودگی جهان زندگی تعیین می‌شود. برای ایضاح و تشریح این ایده به آرای زیمل، باختین و هابرماس استناد شده است. ایدۀ دیگر پژوهش آن است که میانجی هنر (سینما) بهتر می‌تواند ما را در فهم ظرایف و پیچیدگی‌های این مسئله‌یاری رساند. بر این اساس، به شیوۀ نمونه‌گیری هدفمند سه فیلم آژانس شیشه‌ای، زیر پوست شهر، بوتیک انتخاب و با روش «تحلیل روایتِ نشانه‌شناختی» تحلیل شده‌اند. نتایج حاکی از آن است که هرچه از جهان زندگی گشوده و پویای نیمۀ دوم دهۀ هفتاد، که فضای دیالوگ‌محور آژانس شیشه‌ای بازتاب آن است، فاصله می‌گیریم، و به اوایل دهۀ هشتاد، که در حال‌وهوای‌یأس‌آور بوتیک بازنمود‌یافته است، نزدیک‌تر می‌شویم، نوع تعامل من/دیگری تغییر می‌کند. زیر پوست شهر در عین این‌که تکراری‌بودنِ تراژیک جریان زندگی برای فرودستان را به تصویر می‌کشد، گشودگی و پویایی آن را برجسته می‌سازد و گویای آن است که آن‌ها اساساً با وضعیتی ناهمگن و پویا مواجه‌اند. اما بوتیک روایت سیطرۀ فضاهای هیستریک، تعامل‌های مخدوش، واپس‌روی روانی و زندگی روزمرۀ متلاشی‌شده در اوایل دهۀ هشتاد است. می‌توان نتیجه گرفت که شوق به تعاملِ معنادار با دیگری به مرور جای خود را به بی‌اعتنایی به دیگری و معنازدودگی هر گونه تعامل می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

• تعامل خود/دیگری
• جهان زندگی
• فضای اجتماعی
• گشودگی/ فروبستگی
• زایایی/ سترونی

عنوان مقاله [English]

Cinematic Narratives of I /Thou Interaction in Social Space

چکیده [English]

This article reflects on I/thou interaction in the social space through the lens of Iranian cinema in two past decades. According to Simmel, Bakhtin and Habermas social theories, I/thou interaction is a social construct which changes in accordance with the openness (closure), productivity (sterility) and richness (emptiness) of the social world. Another idea here is that cinema is a useful medium for perceiving the complexities of the social world. Using theoretical-purposeful sampling, we chose three films: Ajanse shishei, Zire Puste Shahr and Butik. These films have been analyzed via narrative/semiotic analysis. The findings show that in the open and productive social space of early reformation era, which is represented in Ajanse shishei, I/thou interaction is completely different from the kind of social interaction that prevailed in late reformation era, as represented in Butik. Zire Puste Shahr represents the tragic nature of life for the poor, but at the same time shows openness and dynamism inherent in their everyday life.

کلیدواژه‌ها [English]

• Thou Interaction
• Social space
• Openness/Closure
• Productivity/Sterility And Richness/ Emptiness