مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم ارتباطات اجتماعی دانشگاه آزاد، واحد تهران مرکز

2 دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات فرهنگی دانشگاه تهران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت رسانه دانشگاه تهران

4 دانشجوی کارشناسی ارشد ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

سبک زندگی مفهومی است که با انتخاب شدن زندگی روز‌مره معنا می‌یابد، بدین‌ترتیب که بر‌خلاف جوامع سنتی که افراد‌ جایگزین و بدیل اندکی در میان برنامه‌های زندگی داشتند، در جامعه‌ی معاصر به واسطه‌ی اهمیت یافتن خود و مسئولیت شخصی و ظهور جامعه‌ی مصرفی در زندگی، قدرت انتخاب نیز بیشتر است. اهمیت یافتن انتخاب در جامعه‌ی ایران بیش از هر چیز در عرصه‌ی کالاهای مادی و مصرفی در حال وقوع است و تنوع تعداد و تغییر محتوا و شکل رسانه‌های‌ عامه‌پسند در سال‌های اخیر همراه با تغییر چهره‌ی شهر‌های بزرگ ایران و روند فزآینده‌ی توجه به بخش مصرف، این مسئله را به خوبی بیان می‌دارد. سبک زندگی مصرفی در اینجا نتیجه‌ی گزینش‌ها و ترجیحاتی است که در ارتباط با فرهنگ مصرفی قرار دارد و همچنین بیانگرانه و نمایشی است. هدف مقاله‌ی حاضر مطالعه‌ای توصیفی با استفاده از تحلیل نشانه‌شناختی رولان بارت و کشف معنای زنجیره‌ی دلالت‌های آشکار و ضمنی در مطالعه‌ی موردی 9 نمونه از تبلیغات مجله‌های سبک زندگی است. نتایج به دست آمده مُعرف مجموعه‌ی ارزش‌های نمادینی است که در کل به عنوان ارزش‌های مرجح حاصل از الگوی مصرفی جامعه‌ی مدرن، تنها در ظاهر، دلالت‌گر تأکید و تأیید استقلال و منحصر بودن هویت و شخصیت فرد است، در حالی که آنچه در لایه‌های زیرین پیام تولیدکنندگان وجود دارد، ارزش‌هایی در تقابل با حق انتخاب و سوژگی آزادانه‌ی افراد در جامعه‌ی مدرن به ویژه برای مخاطب کشوری جهان سومی است که تنها می‌تواند مصرف‌کننده‌ی منفعل کالا‌ها و ارزش‌های تولیدی غربی باشد. در نهایت آنچه از تحلیل‌ها حاصل می‌شود، تأکید بر شکل‌گیری یک جامعه‌ی گروه‌بندی شده با توجه به لایه‌بندی‌های اقتصادی و منزلتی است.

کلیدواژه‌ها

 

-        اباذری، یوسف (1380) «رولان بارت و اسطوره و مطالعات فرهنگی»، فصلنامه‌ی ارغنون، شماره 18.
-        آزاد ارمکی، تقی، چاوشیان، حسن (1381) «بدن به مثابه‌ی رسانه‌ی هویت»، مجله‌ی جامعه‌شناسی ایران، شماره 4.
-        آلن، گراهام (1385) رولان بارت، ترجمه‌ی پیام یزدانجو، تهران: نشر مرکز.
-         بارت، رولان (1386) «برج ایفل»، ترجمه‌ی یوسف اباذری، فصلنامه‌ی ارغنون، شماره 19.
-         بارت، رولان(1380) «اسطوره‌ در زمانه‌ی حاضر»، ترجمه‌ی یوسف اباذری، فصلنامه‌ی ارغنون، شماره 18.
-        بنت، اندی (1386) فرهنگ و زندگی و روزمره، ترجمه‌ی چاووشیان و جو افشانی، تهران: نشر اختران.
-        بودریار، ژان (1389) جامعه‌ی مصرفی، ترجمه‌ی پیروز ایزدی، تهران: نشر ثالث.
-     پارسا فرد، نازلی (1388) «بررسی الگوهای سبک زندگی در میان زنان متأهل و شاغل ساکن منطقه‌ی 6 تهران بر مبنای فعالیت‌های فراغت»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، گروه جامعه‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران.
-        چنی، دیوید (1387) سبک زندگی، ترجمه‌ی علیرضا چاووشی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دبیرخانه‌ی شورای فرهنگ عمومی.
-        خادمیان، طلیعه (1387)سبک زندگی و مصرف فرهنگی، تهران: جهان کتاب.
-        رسولی، محمدرضا (1382) «مؤلفه‌های سبک زندگی در تبلیغات تجاری»، فصلنامه‌ی علمی– پژوهشی علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی.
-        ربّانی، رسول، رستگار، یاسر (1387) «جوان، سبک زندگی و فرهنگ مصرفی»، ماهنامه‌ی مهندسی فرهنگی، شماره 23 و 24.
-        ریچاردز، تری (1386) «کالاها و ابژه‌های مسرت‌بخش»، ترجمه‌ی حسین پاینده، فصلنامه ارغنون، شماره 19.
-    عبداللهیان، حمید، حسنی، حسین (1388) «کاربرد رویکرد رولان بارت برای تحلیل نشانه‌شناختی بازنمایی گفتمان ایرانی- اسلامی در آگهی‌های تجاری تلویزیونی در ایران»، فصلنامه‌ی علوم اجتماعی، شماره 47.
-        فاضلی، محمد (1382) مصرف و سبک زندگی، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و هنر و ارتباطات وزارت ارشاد.
-        کامران، افسانه (1386) «نشانه‌شناسی تبلیغات شهری در ایران»، فصلنامه‌ی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال سوم، شماره 8.
-        محمدپور، احمد (1392)روش تحقیق کیفی ضد روش (منطق و طرح در روش‌شناسی کیفی)، انتشارات جامعه‌شناسان، جلد اول، چاپ دوم.
-        میرزایی، حسین (1384) «تحلیل محتوای پیام‌های بازرگانی تلویزیون»، طرح پژوهشی مطالعات فرهنگی جهاد دانشگاهی، دانشکده‌ی علوم اجتماعی.
-        مستوفی، شهریار (1384) «سبک زندگی و تلویزیون»، روزنامه‌ی همشهری، فروردین 84.
-        مهدوی کنی، محمد سعید (1387) «مفهوم سبک زندگی»، فصلنامه‌ی تحقیقات فرهنگی، سال اول، شماره 1.
-        نرسیسیانس، امیلیا (1387) انسان، نشانه، فرهنگ، تهران: نشر افکار.
-        وبلن، تورستین (1383) نظریه‌ی طبقه‌ی مرفه، ترجمه‌ی فرهنگ ارشاد، تهران: نی.
- Lindlof, Thomas R. and Bryan C. Taylor (2002) Qualitative Communication Research Methods Thousand Oaks: Sage Publications