مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری جامعه‌شناسی هیأت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه الزهراء

2 کارشناس ارشد جامعه‌شناسی دانشگاه الزهراء.

چکیده

امروزه ما در محاصره‌ی شگفت انگیز مصرف کالاها و اشیای مادی قرار گرفته‌ایم.گرچه تا پیش ازاین مصرف کالاهای مختلف در راستای نیازهای اقتصادی بوده است، اما امروزه افراد ازکالاهای مختلف نه برای رفع نیازهای خود، بلکه از آنها برای برتری‌جویی بر دیگران و نشان دادن موفقیت و جایگاه اجتماعی خود استفاده می‌کنند. برای رسیدن به این منظور کالاهایی برای مصرف مناسب هستند که بتوان آن‌ها را در معرض دید دیگران قرار داد و‌‌از این طریق تحسین دیگران را برانگیخت. به بیان دیگر مصرف تظاهری کالاهای ارزشمند، وسیله‌ای است که افراد با استفاده از آن‌ها می‌توانند اعتبار خود را در جامعه حفظ کنند و یا منزلت و جایگاه اجتماعی بالاتری را در جامعه به ‌دست بیاورند و از این طریق خود را از دیگران متمایز کنند. بنابراین مصرف تظاهری به سبب پیامدهای گوناگونی که به همراه دارد، که از جمله آن‌هارا می‌توان افزایش رقابت‌جویی و انفکاک اجتماعی در سطح جامعه را مثال زد، یکی از بحث‌های جدی و مطرح در جامعه‌شناسی مصرف است. در این پژوهش تلاش شده است تا به بررسی میزان مصرف تظاهری و عوامل مؤثر بر آن در میان جمعیت نمونه پرداخته شود. جامعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی آماری این پژوهش را افراد 65-18 ساله‌ی شهر تهران تشکیل می‌دهند. حجم نمونه در این تحقیق شامل 100 نفر است و نمونه‌گیری نیز به روش خوشه‌ای با احتمال متناسب با حجم انجام شده است. در این پژوهش به منظور سنجش روابط متغیرهای مطرح شده در چارچوب نظری، از روش پیمایش و برای جمع‌آوری اطلاعات نیز از ابزار پرسشنامه استفاده شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که متغیرهای سرمایه‌ی اقتصادی، منش، ذائقه مصرف و رسانه جمعی عوامل مؤثر بر مصرف تظاهری هستند. همچنین نتایج رگرسیون چند متغیری نشان می‌دهد که از میان متغیرهای مستقل در تحقیق تنها متغیرهای سرمایه فرهنگی،جنس و نیازهای مبتنی بر مصرف تظاهری توانستند وارد مدل بشوند و از این متغیرها، سرمایه‌ی فرهنگی بیشترین تأثیر را بر روی مصرف تظاهری دارد.

کلیدواژه‌ها

 
- آدورنو، تئودور و هورکهایمر، ماکس (1387) دیالکتیک روشنگری:قطعات فلسفی، ترجمه‌ی مراد فرهادپور وامید مهرگان، تهران: نشرگام نو.
- بیرو، آلن (1370) دایرۀ المعارف علوم اجتماعی، ترجمه‌ی باقر ساروخانی، تهران: انتشارات کیهان.
- انتظاری، زهرا (1389) «عوامل مرتبط با میزان مصرف تظاهری دانشجویان دختر دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی»، پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد به راهنمایی محمدرضا شادرو، دانشگاه علامه طباطبایی.
- باکاک (1381) مصرف، ترجمه‌ی خسرو صبری، تهران: نشر و پژوهش شیرازه.
- بودریار، ژان (1389) جامعه‌ی مصرفی،ترجمه‌ی پیروز ایزدی تهران: نشر ثالث.
- بوردیو، پیر(1380) نظریه‌ی کنش: دلایل عملی و انتخاب عقلانی، ترجمه‌ی مرتضی مردیها، تهران: انتشارت نقش و نگار.
- بوردیو، پیر(1390) تمایز؛ نقد اجتماعی قضاوت‌های ذوقی، ترجمه‌ی حسن چاوشیان، تهران: نشر ثالث.
- جلالی‌پور، حمیدرضاو محمدی جمال (1387) نظریه‌های متأخر جامعه‌شناسی، تهران: نشر نی.
- ساروخانی، باقر(1371) دایرۀ المعارف علوم اجتماعی، ترجمه‌ی باقر ساروخانی، تهران: انتشارات کیهان.
- طالبی دلیر، معصومه (1388) « مصرف‌گرایی و عوامل مؤثر برآن»، پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد، به راهنمایی فرامز رفیع‌پور، دانشگاه شهید بهشتی.
- علیخواه، فردین (1386) «پیامدهای سیاسی مصرف‌گرایی»، فصلنامه‌ی علمی و پژوهشی تحقیقات فرهنگی، سال اول، شماره 1، 256-231.
- کازنو، ژان(1381) جامعه‌شناسی وسایل ارتباط جمعی، ترجمه‌ی باقر ساروخانی و منوچهر، محسنی، تهران: انتشارات اطلاعات.
- کریستیان، شویرواولیویه، فونتن (1385) واژگان بوردیو، ترجمه‌ی مرتضی کتبی،تهران: نشر نی.
_کوزر، لوئیس(1383) زندگی و اندیشه بزرگان جامعه‌شناسی، ترجمه‌ی محسن ثلاثی،تهران: انتشارات علمی.
- گرنفل، مایکل(1389)مفاهیم کلیدی پیر بوردیو، ترجمه‌ی ‌محمد مهدی لبیبی،تهران: نشر افکار.
- مختاری، هانیه و وارسته‌فر، افسانه(1388) «بررسی الگوی مصرف نزد زنان شهر تهران»، فصلنامه‌ی پژوهش اجتماعی، سال دوم، شماره 5، 62-41.
- نوذری، حسینعلی(1386) نظریه انتقادی مکتب فرانکفورت در علوم اجتماعی و انسانی، تهران: انتشارات آگاه.
- وبلن، تورشتاین(1386) نظریه طبقه تن‌آسا، ترجمه‌ی فرهنگ ارشاد، تهران: نشرنی.
- بانک مرکزی جمهوری اسلامی، www.cbi.ir/simplelist/44540.aspx
- مرکز آمار ایران، www.amar.socia.org.ir
- Linssenss Rik, Kempen luk van & Kraaykamp gerbert(2011),” Subjective Well-being in Rural India: The Curse of Conspicuous Consumption” society indic Res, 101:57–72
- Varman Rohit & W.Belk Russel(2008),”Weaving a web: subaltern consumers, rising consumer culture, and television”,Marketing Theory,8(3): 227–252