نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

هدف این مقاله ارزیابی انتقادی دیدگاه‌های رخدادی قدرت بر اساس تحلیل آثار سینمایی است. گفتمانِ انتقادی در تحلیل سینما از یک سو، سینما را در استقلال خود به مثابه هنر واجد ارزش، اعتبار، اندیشیدن و فلسفیدن قلمداد می‌کند؛ از سوی دیگر، آن را نقطۀ تلاقی سیاست، اقتصاد و فرهنگ لحاظ کرده و در آن می‌اندیشد. بررسی آثارسینمایی مسعود کیمیایی بهانه‌ای است در جهت فهم مناسبات اجتماعی و سیاسی به طور اعم و مناسبات قدرت به طور اخص. در این مقاله با استفاده از روش تحلیل انتقادی شش فیلم، از فیلم‌های پیش از انقلاب مسعود کیمیایی را مورد بررسی قرار می‌دهیم. به نظر می‌رسد الگوهای بازنمایی شده در 6 فیلم قیصر، رضا موتوری، داش آکل، خاک، گوزن‌ها و سفرسنگ منتج به شکل‌گیری سوژه‌هایی در آن فیلم‌ها شده است که به شکلی انضمامی در گفتمان‌های اجتماعی موجود در جامعه نیز قابلیت پیگیری دارد. در این سینما، سیر تحول تدریجی 3 گفتمانِ معترض، تراژیک و حماسی ـ انقلابی در ارتباط متقابل با آن فضای اجتماعی، سوژه‌ی مقاومتی‌ایی را شکل می‌دهد که در نهایت به انقلاب منتهی می‌شود. در هر یک از گفتمان‌ها به ترتیب مقاومت‌های (اصطکاکی و قصدمندانه، و یا هردو) از جانب قهرمانان فیلم‌ها صورت می‌گیرد که هر کدام در عرصه زندگی روزمره یا سیاست حاکمیت، و یا هر دو تجلی پیدا می‌کند. گفتمان معترض شامل هر دو نوع مقاومت در هر دو عرصه است؛ در گفتمان تراژیک بیشتر شاهد مقاومت اصطکاکی در سطح زندگی روزمره هستیم و در گفتمان                 حماسی ـ انقلابی بیشتر شاهد مقاومت قصدمندانه در سطح سیاست حاکمیت خواهیم بود. سوژۀ ایرانی بازنمایی شده در سینمای مسعود کیمیایی، از قدرت سازنده گفتمان موجود (به تعبیر فوکو) (و نه قدرتِ نابودکننده) برای تبدیل شدن به سوژۀ انقلابی بهره می‌گیرد. در این مقاله ضمن ارائۀ تعریفی بدیل از رابطه قدرت و مقاومت، به تحلیل گفتمان‌های یاد شده در آثارسینمایی مسعود کیمیایی در پیش از انقلاب نیز پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها

• قدرت
• مقاومت اصطکاکی
• مقاومت قصدمندانه
• زندگی روزمره
• سیاست
• سینمای کیمیایی

عنوان مقاله [English]

Power, Resistance and Cinema: The Representation of Subalterns in the Masoud Kimiaee’s Cinema

چکیده [English]

This article critically studies eventual approaches of power, via the analyzing of six movies by Masoud Kimiaee which produced before 1979, Ghiesar, Reza Motori, Dash Akol, Ghavaznha, Khak, and Safar-e Sang. Critical discourse analysis in cinema, on one hand, considers to cinema itself as an art, regarding it as a valid, valuable, thinkable and philosophical medium; on the other, consider it as a juncture of politic, economy and culture that, in this article, authors articulate some of them from the sociological perspective. By the same token, studying of the movies of Masoud Kimiaee is a reason for us to understand social and political relations, in general, and the power relations, in particular. It seems that structural patterns in which these films represent contribute to the kind of subjects that can be seen concretely in the Iranian society: subalterns that were strive to affect the counters of change in their society. In this cinema, the gradual trend of three discourses (Rebellious, Tragic and Epic-Revolutionary) in related to those social conditions, generate a resistant subject that finally transfigure to a revolutionary subject. In each of these discourses two kinds of resistance (frictional or intentional) are realized by the protagonist of the movies which are manifest in their everyday life or the politic of government. The rebellious discourse owns both kind of resistance; Tragic discourse engages more rather with the frictional resistance in the daily life; and in the epic-revolutionary discourse we face more rather with intentional resistance in the level of the politic of government.

کلیدواژه‌ها [English]

• power
• Frictional Resistance
• Intentional Resistance
• everyday life
• Politic
• Cinema of Masoud Kimiaee