مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشکده هنر و معماری دانشگاه خوارزمی

چکیده

 



آنچه در عکس‌های خانوادگی در ایران از روزگار ناصرالدین شاه تاکنون بازنمایی شده است، همه آنچه که در واقعیت در زندگی روزمره خانواده های ایرانی جاری بوده نیست، بلکه همواره برخی از موضوعات و اشخاص از متن عکس خانوادگی حذف شده و یا به حاشیه رانده شده‌اند. امروز بخشی از این نشانه‌های غایب را می‌توان با واکاوی نشانه‌هایی در متن عکس‌ها و تحلیل در بافت جامعه ایرانی دریافت. این مقاله با روش اسنادی-توصیفی با استفاده از روش نشانه‌شناسی اجتماعی به دسته‌بندی و تعریف نشانه‌های غیاب در عکس‌خانوادگی می‌پردازد. اینکه کدام نشانه‌ها در عکس‌خانوادگی ثبت می‌شود و کدام یک از آنها فراموش می‌شود یا عمدا از متن عکس خانوادگی حذف می‌شوند؟ دلایل حذف و به غیاب راندن این نشانه‌ها در عکس‌خانوادگی چیست؟ یافته‌های پژوهش که از مطالعه درزمانی و همزمانی عکس خانوادگی در ایران از زمان ناصرالدین شاه تا سال‌های پایانی دهه 80 به دست آمده است، بیانگر آنست که در سیر عکس خانوادگی در ایران شاهد چهار دسته منع و غیاب بوده‌ایم که عبارت‌اند از: غیاب‌موضوعی، گفتمانی(جنسیتی، طبقه ای و مذهبی)، حضوری(سوژه و عکاس) و رسانه‌ای(ماهیتی و تکنیکی).

کلیدواژه‌ها

-          احمدی، بابک. 1371، از نشانه های تصویری تا متن ]تهران[: نشر مرکز.
-          بارت، رولان.1380، اتاق روشن، ترجمه نیلوفر معترف ]تهران[: نشر چشمه.
-          بارت، رولان.1389، پیام عکس، ترجمه راز گلستانی فرد،]تهران[: مرکز، چاپ اول.
-          برجر، جان. 1388، شیوه‌های نگریستن، ترجمه فیروزه مهاجر، انتشارات آگه.
-          بوردیو، پیر. 1387، عکاسی هنر میان مایه ، ترجمه کیهان ولی نِژاد ]تهران[: دیگر، چاپ اول.
-          خان‌دیزجی، امیرحسین. 1388، "مقایسه مشاهده مشارکتی و پیمایشی با استفاده از نظریه نمایشی اروینگ گافمن"، کتاب ماه علوم اجتماعی، شماره 14.
-          خدادادی مترجم‌زاده، محمد. 1388، "تحلیل کارکردهای فرهنگی- هنری عکاسی در ایران". پایان‌نامه دکتری پژوهش هنر، دانشگاه هنر.
-          چندلر، دانیل. 1386، مبانی نشانه شناسی. ترجمه مهدی پارسا، انتشارات سوره مهر.
-          ریتزر ، جورج. 1374، نظریه‌های جامعه شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، ]تهران[، نشر علمی.
-          زندوکیلی، سارا. 1390، "تحلیل کارکردهای عکس شخصی کاربران در شبکه های اجتماعی مجازی". پایان‌نامه کارشناسی ارشد عکاسی، دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.
-          دمندان، پریسا. 1377، هزار جلوه زندگی: تصویرهای ارنست هولستر از عهد ناصری، تهران: سازمان میراث فرهنگی.
-          ذکا، یحیی، 1384، تاریخ عکاسی و عکاسان پیشگام در ایران، انتشارات علمی و فرهنگی.     
-          فروزان‌پور، سیده‌ملیکا. 1390، "بررسی تحلیلی ژانر عکاسی خانوادگی با نگاهی به عکس های خانوادگی در ایران". پایان‌نامه کارشناسی رشته عکاسی، دانشگاه تهران.
-          سانتاگ، سوزان. 1390، درباره عکاسی، ترجمه نگین شیدوش ]تهران[: حرفه هنرمند.
-          سجودی، فرزان. 1388، نشانه‌شناسی، نظریه و عمل، نشر علم. چاپ دوم.
-          سکولا، آلن.1377، درباره ابداع معنای عکاسانه، ترجمه کاوه میرعباسی، عکسنامه، شماره 3.
-          سوزان، سانتاگ. 1390، درباره عکاسی. ترجمه مجید اخگر]تهران[: انتشارات حرفه هنرمند و با همکاری نشر نظر.
-          شعیری، حمیدرضا. 1385، تجزیه و تحلیل نشانه معناشناختی گفتمان. ]تهران[: انتشارات سمت.
-          شیخ، رضا. 1384" شهروند شاهوار: صد سال اول عکاسی چهره در ایران(1850-1950)"، عکسنامه، سال پنجم، شماره 19: 27-4.
-          شیخ، رضا، سوریوگین و تصویر سازی از ایران در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم میلادی، عکسنامه، شماره، مرداد/شهریور 1378،سال دوم.
-          طهماسب پور، محمدرضا. 1381، ناصرالدین شاه عکاس، تهران: نشر تاریخ ایران، چاپ دوم.
-          طهماسب پور، محمدرضا. 1387، ناصرالدین شاه عکاس، تهران: نشر تاریخ ایران، چاپ اول.
-          طهماسب‌پور، محمد‌رضا. 1389، از نقره و نور (جستارهایی در تاریخ عکاسی ایران)، تهران: تاریخ ایران، چاپ اول.
-          کامران، افسانه. ، " عکس خانوادگی و سیر آن در جامعه ایرانی". فصلنامه حرفه هنرمند، شماره 40، تابستان 1394.
-          گافمن، اروینگ. 1391، نمود خود در زندگی روزمره، ترجمه مسعود کیانپور ]تهران[: نشر مرکز.
-          ولز (ویراستار)، عکاسی: درآمدی انتقادی، ترجمه محمدنبوی و دیگران، ]تهران[: مینوی خرد، چاپ اول.
-          محمدی وامقی، خدیجه. 1386، "بازنمایی زنان در عکس­های اواخر قرن نوزدهم میلادی در ایران". پایان­نامه کارشناسی ارشد عکاسی، دانشگاه هنر.
 
- Kress, Gunter& Theo van Leeuwen (2006) Reading Image, New York: Rouledge.
- Saravas, Riso& frohlich, David M (2011): From Snap Shots to Social Media- The Changing Picture Of Domestic Photography, London: Springer.
 Geffroy, Y., 1990. Family Photographs: A Visual Heritage. Visual Anthropology Review, Vol.3, No. 4, 367-409.
- Van Leeuwen, Theo (2005) Introduction Social Semiotics, New York: Oxford University press.
 
- Wright, Trance (1999): The photography hand book, London: Rout ledge.

-Williams, Charles:The Meaning of Family Photographs,http://www.studymode.com/essays/The-Meaning-Of-Family-Photographs-1526522.html { تاریخ بازیابی: March 20, 2013}.