مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی

2 دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

این مقاله با رویکرد تحلیلی- تاریخی به بررسی محتوای دو روزنامه غیر حزبی (مستقل) کیهان و اطلاعات و نقش آنها در جریان ملی شدن صنعت نفت می-پردازد. دو روزنامۀ سراسری که به علت استمرار در انتشار و استقلال نسبی به علت اتکا به درآمد آگهی‌ها از مؤثرترین رسانه‌های چاپی در تاریخ ایران معاصر بشمار می‌روند که از قدرت بالایی برای شکل‌دهی به افکار عمومی برخوردار بوده‌اند. در جریان ملی شدن صنعت نفت ایران، مطبوعات به عنوان نهاد رسانه‌ای بی‌رقیب و سازنده افکار عمومی عمل می‌کردند. شواهد تاریخی حاکی است که در این دوره اغلب احزاب هر کدام دست به انتشار هفته‌نامه یا روزنامه‌ای می‌زدند تا اخبار و رویدادها را با توجه به چارچوب فکری و ایدئولوژیک خود منتشر کنند.
در این پژوهش با توجه به پیشنه این دو روزنامه غیر حزبی، نحوه انتشار و بازتاب مطالب خبری و تحلیلی مربوط به ملی شدن صنعت نفت با بهره‌گیری از روش تحلیل محتوای کمی بررسی می شود. جامعه آماری این تحقیق کلیه مطالب مربوط به مسائل ملی شدن نفت ایران در ماه‌های اسفند و فروردین سالهای 30-1329 در دورۀ نخست وزیری محمد مصدق را شامل می‌شود.
یافته تحقیق نشان می‌دهد روزنامه اطلاعات، نسبت به روزنامه کیهان در چهار هفته قبل و بعد از روز (29 اسفند) ملی شدن صنعت نفت ایران، سوگیری مثبت‌تری در انتشار اخبار و رویدادها داشته است.

کلیدواژه‌ها

 
آبراهامیان، یرواند(1392). کودتا 28مرداد، سازمان سیا و ریشه های روابط ایران وآمریکا درعصر مدرن، ترجمه محمد ابراهیم فتاحی، تهران: نشر نی
بدیعی، نعیم(1371). «ساختار اخبار خارجی در روزنامه­های تهران»، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 3و4، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی.
بیل، جیمز؛ ویلیام راجر، لوئیس(1368). مصدق، نفت وناسیونالیسم ایرانی، ترجمه: عبدالرضا، هوشنگ مهدوی؛ کاوه، بیات، تهران: نشر نو
خانیکی، هادی(1376). «مشروطه اول و دوره رضاخان مقایسه تطبیقی محتوای نشریات دو دوره»، پژوهشنامه تاریخ مطبوعات ایران، شماره 1، صص378-388
خانیکی، هادی(1381). قدرت، جامعه مدنی و مطبوعات، تهران: طرح نو
رایف، دانیل؛لیسی، استفن؛فیکو، فریدریک جی(1393)، تحلیل پیام­های رسانه­ای، کاربرد تحلیل محتوا کمی در تحقیق، ترجمه مهدخت بروجردی، تهران: انتشارات سروش
زابلی­زاده، اردشیر (1393). چارچوب­بندی، خبر و رسانه، تهران، انتشارات دفتر مطالعات و برنامه­ریزی رسانه­ها(ب)
فاتح، مصطفی(1358). پنجاه سال نفت ایران، تهران: انتشارات پیام
فرقانی، محمد مهدی(1374).«مطبوعات و تحولات اجتماعی در ایران»، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی
قلب، فولاد(1394). زندگی­نامه دکتر محمد مصدق، تهران: انتشارات نیلوفر
کاتوزیان، همایون(1371). مصدق و نبرد قدرت، ترجمه احمد تدین، تهران: موسسه خدمات فرهنگی رسا
کی­استوان، حسین(1329). سیاست موازنه منفی در مجلس چهاردهم، جلد 2، تهران: چاپ تابان
معتمدنژاد، کاظم(1356). روش تحقیق در محتوای مطبوعات، تهران: دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی
مقصودی، علی اصغر(1390). «تحلیل جامعه شناختی جنبش ملی شدن صنعت نفت ایران»، فصلنامه علمی پژوهشی مدیریت منابع انسانی در صنعت نفت، ش 16، ص 141-158
مک­کوایل، دنیس(1388).درآمدی بر نظریه ارتباطات جمعی، ترجمه پرویز اجلالی، تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانه­ها
مهدی‌زاده، سید محمد (1393). نظریه‌های رسانه اندیشه رایج و دیدگاه‌های انتقادی،تهران: انتشارات همشهری
هاشمی، صدر(1363). تاریخ جراید و مجلات ایران، اصفهان: کمال
Farmanfarmaian, Manucher(1997). Blood and Oil, London: Prion Books Limited ImperialWorks.
Friedland, L.A, Zhong, M.(1996). International television coverage of Beijing spring   1989: A comparative approach. Journalism and mass communication   Monographs,156
(به نقل زابلی­زاده، اردشیر(1393ب).ص111)
Snow DA, Benford RD. 1992. Master frames and cycles of protest. See Morris and Mueller 1992.
(به نقل زابلی­زاده، اردشیر(1393ب).ص111)
Zabih,Sepehr(1982). The Mossadegh Era, Chicago: West Lake press.