نویسنده
استادیار، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
چکیده
آموزش سواد رسانهای در ایران به شکل رسمی و غیررسمی در حال گسترش است و نیاز به متون یا منابعی وجود دارد که به‌طور علمی شاخصهای مناسب برای محتوای آموزش را شناسایی و ارائه کنند. با توجه به‌این‌که مخاطب مستقیم و غیرمستقیم این آموزش، کودکان هستند، در این مقاله با انتخاب رویکرد کودک‌محور به رابطه کودک با رسانه، مدل‌های برساخت‌گرای آموزش سواد رسانهای مطالعه و تحلیل می‌شوند. این مطالعه با استفاده از روش تحلیل ثانویه مبتنی بر اسناد، ویژگی‌های روش و محتوای مناسب برای آموزش سواد رسانهای را مشخص می‌کند. این پژوهش نشان می‌دهد که شیوه آموزش باید از حالت یک‌سویه به چند سویه، و از تک‌گویی به گفتگویی تغییر کند. همچنین لازم است محتوای آموزشی در دو سطح نظری و عملی به کودکان یاد داده شود. در سطح نظری کودکان متناسب با سن خود، مبانی مفهومی رسانه را با تاکید بر مفهوم بازنمایی و واژگان اصلی علم مطالعات رسانه یاد می‌گیرند و با شناخت روش نشانه‌شناسی از آن برای تحلیل رسانه‌ها استفاده می‌کنند. در سطح عملی نیز مهارت تولید رسانهای، نقد و بازخورد دادن را یاد می‌گیرند. سه شاخص اصلی برای انتخاب محتوای مناسب نظری و عملی عبارت از یادگیری مفهوم بازنمایی، خودکارآمدی، و بازاندیشی هستند.
کلیدواژه‌ها
اجاق، س.ز (1395). سواد رسانه ای و کودک: شاخصهای تدوین محتوا. طرح پژوهشی. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
بیکر، ت. (1385). نحوه انجام تحقیقات اجتماعی. ترجمه هوشنگ نایبی. تهران: نشر نی.
حقانی، ف. ؛ معصومی، ر. (1389). مروری بر نظریه های یادگیری و کاربرد آنها در آموزش پزشکی، مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی (ویژه نامه توسعه آموزش)/ زمستان 1389؛ 10 (5). صص. 1197-1188.
دلاور، ع. خانیکی، ه. شاه حسینی، و. (1394). مطالعه موردی اجرای طرح درس سواد رسانهای برای دانش آموزان پایه چهارم ابتدایی. جامعه، فرهنگ و رسانه، 4 (16). صص. 40-11.
دهقان شاد، ح.؛ محمودی کوکنده، س.م. (1391). بررسی ضرورت آموزش سواد رسانه ای کودکان و نوجوانان از نگاه متخصصان آموزش و پرورش شهر تهران. فصلنامه مطالعات رسانه ای. سال هفتم، شماره شانزدهم، صص.82 - 69.
سلیمان، س.؛ خسروی، ف.؛ حداد، ز. (1392). ارزیابی سواد رسانهای دانشجویان و دانشآموزان شهر تهران. مجله جهانی رسانه. دوره 8. شماره 2. صص.74 - 52.
صادقی فسایی، س.؛ عرفان منش. ا. (1394). مبانی روش شناختی پژوهش اسنادی در علوم اجتماعی. راهبرد فرهنگ، دوره 8. شماره 29. صص. 91-61.
فریره، پ. (1358). آموزش ستمدیدگان. ترجمه اح‍م‍د ب‍ی‍رش‍ک، ی‍وس‍ف‌ال‍ل‍ه داد، انتشارات خوارزمی.
میرخانی، س. ح. (1392). سواد رسانه ای: حمایت و توانمندسازی نوجوانان (12 تا 16 سال) خانواده های متدین در برابر تلویزیون. راهنما: مهدی محسنیان راد. دانشگاه امام صادق علیه السلام .دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی.
Ahmed, J.U. (2010). Documentary Research Method: New Dimensions, Indus Journal of Management & Social Sciences, 4(1), PP.1-14.
Blum-Kulka, S. ( 2005) ‘Rethinking Genre: Discourse Genres as a Social Interactional Phenomenon’, In Fitch, K. Sanders, R. (eds). Handbook of Language and Social Interaction. Mahwah, NJ : Lawrence Erlbaum.
Bowen, G. A. (2009), Document Analysis as a Qualitative Research Method, Qualitative Research Journal, 9(2), pp. 27-40.
Bucchi, M. (2008). Of deficits, deviations and dialogues: theories of public communication of science, pp. 57-77. In: Bucchi,M and Trench, B (eds) Handbook of public communication of science and technology. London: Routledge.
Buckingham, D. (2003). Media education: Literacy, learning and contemporary culture. Cambridge, MA: Polity Press.
Buckingham, D. Sefton-Green, J. (2003) .Gotta catch ’em all: Structure, agency and pedagogy in children’s media culture. Media, Culture & Society ,25 (3), pp. 379–400.
Burn, A.; Durran, J (2007). Media Literacy in Schools, Practice, Production and Progression. London, Paul Chapman Publishing.
Cekaite, A., & Aronsson, K. (2014). Language play, peer group improvisations, and L2 learning. In Cekaite, A. Blum-Kulka, S. Grøver,V. Teubal, E. (Eds.), Children’s peer talk: learning from each other (pp. 194–213). Cambridge: Cambridge University Press.
Corbin, J.; Strauss, A. (2008). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory (3rd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage. Retrieved from https://www.google.com/search?q=Qualitative+research%3A+Theory%2C+method+and+practice&ie=utf-8&oe=utf-8&client=firefox b#q=Basics+of+qualitative+research:+Techniques+and+procedures+for+developing+grounded+theory.
Das, B. (2009). Media education as a Development Project: Connecting Emancipatory Interests and Governance in India. pp. 65-82. In: Mapping media education policies in the world: Visions, Programs, and Challenges, Frau-Meigs, D. Torrent, J. (ed). Published by:The United Nations-Alliance of Civilizations in co-operation with Grupo Comunicar.
Easterby-Smith, M., Thorpe, R. Lowe. A. (2012). Management Research: An Introduction. London: Sage. Fourth Edition, Retrieved from: https://books.google.com/books?id=ahbhMb-R7MQC&printsec=frontcover&dq=Management+Research:+An+Introduction&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjQq_Cn2IzRAhVBOVAKHQlyCbsQ6AEIGzAA#v=onepage&q=Management%20Research%3A%20An%20Introduction&f=false.
Flood, J. Heath, S.B. Lapp, D. (2008).Handbook of Research on Teaching Literacy Through the communicative and visual arts, vol.2. Rutledge. Available in: https://books.google.com/books?id=cIx4CAAAQBAJ&pg=PA38&lpg=PA38&dq=Corsaro,+CHILD+AND+media+literacy+,+1997&source=bl&ots=KpvJnTCUon&sig=nsqJN2wt9xnXHZgKuwQXhX3z8ng&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwir7JjDqvnUAhWDvhQKHV5ND1cQ6AEIJjAB#v=onepage&q=Corsaro%2C%20CHILD%20AND%20media%20literacy%20%2C%201997&f=false.
French, J. Pena, S. (1991), Children’s hero play of the 20th century: Changes resulting from television’s influence. Child Study Journal . 21(2), pp. 79–95.
Griffiths, M. Machin, D. (2003), Television and playground games as part of children’s symbolic culture. Social Semiotics ,13(2), PP. 147–160.
Hobbs, R., ; Jensen, A., (2009). The past, present, and future of media literacy education. Journal of Media Literacy Education, 1(1), pp.1-11.
James, N.C. McCain, T.A. (1982), Television games preschool children play: Patterns, themes and uses. Journal of Broadcasting, 26 (4), PP. 783–800.
Jolls, T.; Wilson, C. (2014), The Core Concepts: Fundamental to Media Literacy – Yesterday, Today and Tomorrow. Journal of Media Literacy Education 6 (2), PP.68-78.
Kampf, Z. Hamo, M. (2015). Children talking television: The salience and functions of media content in child peer interactions, Discourse and Communication, 9 (4), pp. 1-33.
Kaveh, M.H.; Shojaeizadeh, D.; Geraee, N. Tabatabaee, H.R. (2013). Evaluating the Theory-Based Media Literacy Education on a Sample of Iranian Adolescents, European Journal of Social Sciences 40(3), pp.346-356.
Keating, E.; Sabrina Kahn, H. (2014), Building a framework for literacy in a visual culture, pp. 31-48.In: Mastering media literacy. Contemporary perspective on literacy. By: Heidi Hayes Jacobs, Hawker Brown low education.
Livingstone, S. (2007), Do the media harm children? Reflections on new approaches to an old problem. Journal of Children and Media, 1(1), 5-14.
Livingstone, S., d’Haenens, L, Hasebrink, U. (2001), Chilhood in Europe: Contexts for Comparison, pp: 3-31. In: Children and their Changing Media Environment- A European Comparative Study, Livingstone, S. Bovill, M. (eds). Lawrence Erlbaum Associates, Inc. Available in: https://books.google.com/books?hl=en&lr=&id=sVTIGtTXNssC&oi=fnd&pg=PP1&dq=media+education,+child+oriented+and+media+oriented,+Livingstone,&ots=utBn8bgg_P&sig=QnEfwRO7XlRNrBkJt0IPJ_QTils#v=onepage&q&f=false.
Marshall, C. Rossman, G.B. (2011), Designing Qualitative Research. Newbury Park, CA: Sage. Fifth Edition, Retrieved from: https://books.google.com/books?hl=en&lr=&id=RbqXGjKHALoC&oi=fnd&pg=PR1&dq=Designing+Qualitative+Research.&ots=BMlDvnUg7T&sig=H84FZP5BI7FXLvBX_nbxO-0Uj1c#v=onepage&q=Designing%20Qualitative%20Research.&f=false.
Martens, H. (2010) Evaluating Media Literacy Education: Concepts, Theories and Future Directions, Journal of Media Literacy Education. 2(1). PP. 1-22.
Masterman, L. (1985). Teaching the media. London: Comedia.
Payne, G. Payne, J (2011), Documentary Methods, In: Key Concepts in Social Research, sage publication, http://dx.doi.org/10.4135/9781849209397.
Schilder, E. A. M.(2013), Theoretical Underpinnings of Media Literacy from Communication and Learning Theory, Journal on Image and Culture, issue.2.electronin journal.
Schipeck, D. Holubek, (2013). Models for successful Media Education- Findings from the analysis of the practice of the media literacy award, Media manual, Texts 2012(21). PP. 1-11.
Silverstone R. (1999). Why Study the Media? London: Sage. Available in: https://books.google.com/books/about/Why_Study_the_Media.html?id=UK0sottJI4MC.
Suess, D. Suoninen, A. Garitaonandia, C. (1998), Media use and the relationships of children and teenagers with their peer groups. European Journal of Communication, 13 (4). PP. 521–538.
Valkenburg, P.M. (2000). Media and Youth Consumerism, Journal of Adolescent Health, 27 (2). Pp. 52-56.
Weber, R.P. (1990). Basic Content Analysis. London: Sage. Retrieved from: https://books.google.com/books?hl=en&lr=&id=nLhZm7Lw2FwC&oi=fnd&pg=PA5&dq=Basic+Content+Analysis&ots=oeWkhQK7oP&sig=YExViOsQCdcPSX-MtDFz6KQbTm4#v=onepage&q=Basic%20Content%20Analysis&f=false.
Trench, B. (2008). Internet: Turning science communication inside-out? PP. 185-197.In: Bucchi, M and Trench, B (eds) Handbook of public communication of science and technology. London: Routledge,
)