مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

کارمند، روزنامه نگار آزاد و مسئول روابط عمومی کتابشهر

چکیده

«رمان به مثابه رسانه: گونه‌شناسی رمان‌های تاثیرگذار بعد از کودتای ۲۸ مرداد تا بهمن ۵۷» پژوهشی در عرصه مطالعات بین‌رشته‌ای علوم ارتباطات و ادبیات داستانی است که به تفسیر کارکردهای رسانه‌ای رمان می‌پردازد و بیانگر نقش رسانه‌ای رمان در آگاهی‌بخشی، ایجاد فرصتی برای گذران اوقات فراغت، گریز از واقعیت‌های دردناک زندگی با پناه بردن به داستان، لذت هنری، تفسیر هستی و زندگی اجتماعی و ... است؛ رمان، لاجرم متن ادبی است که در آن به طور اجتناب‌ناپذیری، رد پای ایدوئولوژی به چشم می‌خورد و همچنین منطق آن همسو با منطق اجتماعی است، از این رو واقعیت داستانی، خواه‌ناخواه متأثر از واقعیت‌هاست، برای تحلیل این موضوع در پژوهش پیش‌رو 11 نویسنده، منتقد و روزنامه‌نگارادبی، سیزده رمان تاثیرگذار بعد از کودتای 28 مرداد را انتخاب کردند. انتخاب این آثار به این علت است که فضای اجتماعی این دوره تأثیر عمیقی بر ادبیات به جا گذاشت، یکی از علل اقبال عمومی به رمان، بسته‌شدن راه‌های ارتباطی و مکالمه فرهنگی اجتماعی است، به گونه‌ای که رمان در قامت رسانه جانشین، جای خالی مطبوعات منتقد را پر کرده و اندیشه پیشروترین قشرهای طبقه متوسط ایران را درباره قانون، توسعه، اصلاحات دینی و فرهنگی مطرح کرده است. البته هدف از این پژوهش انکار اهمیت فرم رمان و صحه گذاشتن بر ادبیات ایدئولوژی‌گرا نیست، بلکه تطبیق ویژگی‌ها، معیارهای هویت بخش و کارکرد اجتماعی رمان و رسانه با سه روش تحلیل محتوای کیفی، مصاحبه عمقی و تحلیل منابع کتابخانه‌ای است.

کلیدواژه‌ها

 

-آل‌احمد، جلال (1337) مدیر مدرسه، تهران: انتشارات امیرکبیر، چاپ پنجم.
-آبراهامیان، یرواند (1389) تاریخ ایران مدرن، محمد ابراهیم فتاحی، چاپ دوم، تهران: نشر نی.
-آدرنو، تئودور، گلدمن و دیگران (1381) درآمدی برجامعه‌شناسی ادبیات، ترجمه محمد جعفر پوینده، تهران: نشرچشمه، چاپ اول.
-اعتمادزاده، محمود (به آذین) (1384) دختر رعیت، تهران: نشر دنیای نو، چاپ اول.
-افغانی، علی‌محمد (1374) شوهر آهوخانم، تهران: انتشارات نگاه، چاپ یازدهم.
-ایدل، له دون (1378) قصه روانشناختی نو، دکتر ناهید سرمد، تهران: انتشارات شباویز.
-بارت، رولان (1387) درجه صفر نوشتار، ترجمه شیرین دخت دقیقیان، تهران: انتشارات هرمس، چاپ سوم.
-باختین، میخائیل (1377) تخیل مکالمه‌ای: جستارهایی درباره رمان، ترجمه رؤیا پورآذر، نشر نی.
-بنیامین، والتر (1386) «قصه گو»، ترجمه مراد فرهاد پور، مجله ارغنون، شماره 9 و 10، چاپ دوم، شماره مقاله یک، 1 تا 25.
- بوتور، میشل (1386) «رمان به منزله پژوهش»، ترجمه رضا سید حسینی، مجله ارغنون، سال سوم شماره 9 و 10، شماره مقاله 17، 315 تا 320.
-پریستلی، جی– بی (1372) سیری در ادبیات غرب، ترجمه ابراهیم یونسی، تهران: انتشارات امیرکبیر، چاپ سوم.
-پل سارتر، ژان (1388) ادبیات چیست، ترجمه ابوالحسن نجفی و مصطفی رحیمی، تهران: نیلوفر، چاپ هشتم.
-چوبک، صادق (1342) تنگسیر، سازمان چاپ و انتشارات جاویدان، چاپ پنجم.
-دانشور، سیمین (1377) سووشون، انتشارات خوارزمی، چاپ چهاردهم.
-درویشیان، علی‌اشرف (1386) از این ولایت، تهران: نشر چشمه، چاپ بیست و ششم.
-زرافا، میشل (1386) جامعه‌شناسی ادبیات داستانی: رمان و واقعیت اجتماعی، ترجمه نسرین پروینی، تهران: سخن.
-دولت‌آبادی، محمود (1351) آوسنه باباسبحان، تهران: انتشارات پیوند و شبگیر.
-ساعدی، غلامحسین (۱۳۷۹) عزاداران بیل، تهران: نشر ماه‌ریز.
-سیدآبادی، علی اصغر (۱۳۸۵)عبور از مخاطب‌شناسی سنتی: تاملی در شناخت مخاطب ادبیات کودک، تهران: نشر فرهنگ‌ها.
-صادقی، بهرام (1386) ملکوت، تهران: ناشر زمان، چاپ هشتم.
-علوی، بزرگ (1383) چشم‌هایش، تهران: موسسه انتشارات نگاه.
-فریاد شیری، (1387) مکتب‌های داستانویسی در ایران، تهران: نشر چشمه، چاپ اول.
-فنولوزا، ارنست (1378) واژه نگارهای چینی رسانه شعر، ترجمه احمد اخوت، اصفهان: نشر فردا.
-کوندرا، میلان (1377) هنر رمان، ترجمه پرویز همایونپور، تهران: نشر گفتار، چاپ چهارم.
-گلدمن، لوسین (1371) جامعه‌شناسی ادبیات (دفاع از جامعه‌شناسی رمان)، ترجمه محمد جعفر پوینده، تهران: انتشارات هوش و ابتکار، چاپ نخست.
-گلشیری، هوشنگ (1379) شازده احتجاب، تهران: انتشارات نیلوفر، چاپ دهم.
-گلشیری، هوشنگ (1380) باغ درباغ: مجموعه مقالات، تهران: انتشارات نیلوفر، چاپ دوم.
-لوکاچ، گئورگ، وات، ایان و دیچز، دیوید و .... (1386) نظریه رمان، ترجمه حسین پاینده، تهران: نیلوفر، چاپ اول.
-لوکاچ، جورج (1381) نظریه رمان، ترجمه حسن مرتضوی، تهران: نشر قصه، چاپ دوم.
-محمدپور، احمد (1390) روش تحقیق کیفی، جلد اول ضد روش 1 و جلد دوم ضد روش 2، تهران: انتشارات جامعه‌شناسان، چاپ اول.
-محمود، احمد (1353) همسایه‌ها، تهران: انتشارات امیرکبیر، چاپ اول.
-مسی، آلن (1386) «رمان امروز»، ترجمه حسین پاینده، ارغنون، سال سوم، شماره 9 و 10، چاپ دوم، مقاله شماره 11، 239 تا 248.
-معتمد نژاد، کاظم (1390) وسایل ارتباط جمعی، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طبایی، چاپ هشتم.
-مککوایل، دنیس (1387) مخاطب‌شناسی، ترجمه مهدی منتظر قائم، دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها، چاپ چهارم.
-میرصادقی، جمال (1384) شب‌چراغ، تهران: نشر اشاره، چاپ اول.
-میرصادقی، جمال (1386) داستان و ادبیات، تهران: آیه مهر، چاپ اول.
-میرصادقی، جمال (1386) ادبیات داستانی: قصه، رمانس، داستان کوتاه، رمان، تهران: سخن.
-میرعابدینی، حسن (1386) صدسال داستان نویسی، جلد 1 و 2، تهران: نشر چشمه، چاپ پنجم.
-میلانی، عباس (1392) نگاهی به شاه، نشر پرشین سیرکل، چاپ اول، تورنتو.
-ولک، رنه و وارن، آوستن (1373) نظریه ادبیات، ترجمه ضیاء موحد و پرویز مهاجر، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.