مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه ارتباطات، دانشکده ارتباطات، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

2 کارشناسی ارشد ارتباطات، دانشکده ارتباطات، دانشگاه عالمه طباطبایی

چکیده

چکیده
ارتباطات سلامت نقش مهم و تاثیر گذاری در اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی ، تشویق افراد به خود مراقبتی و تغییر سبک زندگی در جهت پیشگیری از بیماری‌ها و ارتقای سطح سواد سلامت جامعه ایفا می‌کند. رسانه‌ها تاثیر جدی بر شکل‌دهی به واقعیت اجتماعی دارند و از طریق چارچوب‌بندی مباحث سلامت، نقشی حیاتی در شکل‌گیری افکار عمومی ایفا می‌کنند. مقاله حاضر با بررسی برنامه ضربان – به عنوان برنامه گفتگومحور شاخص شبکه سلامت- به دنبال پاسخ به این سوال است که سلامت در برنامه‌های تلویزیونی چگونه چارچوب‌بندی شده است؟
در این مطالعه، چارچوب‌ها با روش تحلیل محتوای کمی استخراج شد. انتخاب برنامه‌ها بر اساس نمونه‌گیری مطبق دو هفته آماری، در شش ماهه اول سال 1397 صورت گرفت. در این مطالعه، واحد تحلیل سکانس است و تمام سکانس‌ها در برنامه‌های منتخب، تحلیل شده‌اند.
نتایج نشان می‌دهد برنامه ضربان، سلامت را در دو قالب درمان و پیشگیری چارچوب‌بندی کرده است. چارچوب درمان با طور قابل‌ملاحظه‌ای برجسته‌تر و پررنگ‌تر از چارچوب پیشگیری است. بررسی زیر چارچوب‌های بخش درمان حاکی از آن است که اطلاعات عمومی در مورد بیماری از اولویت بالاتری نسبت به سایر زیرچارچوب ها نظیر مفاهیم علمی، اشاره به علت بیماری، تشریح فرایند بیماری و امثال آن برخوردار است. همچنین، در چارچوب پیشگیری، توصیه‌های رفتاری برای پیشگیری از بیماری در مقایسه با توصیه‌های غذایی، روان‌شناختی، ورزشی و توصیه مربوط به دخانیات یا الکل، اولویت بالاتری دارد. یافته‌های تحقیق با توجه به ابعاد و سطوح سواد سلامت و نیز خط‌مشی رسانه‌ای صداوسیما مورد بحث و تبیین قرار گرفتند.

کلیدواژه‌ها

 
ایسپا، مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (1397) منبع اصلی کسب خبر مردم،  http://ispa. ir/
بدیعی، نعیم (1380) تحلیل محتوا (چاپ اول) تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشد اسلامی.
پایگاه اینترنتی شبکه سلامت (1396) آشنایی با سلامت، http://salamattv. ir/
جعفری، علی و پروین خدادادی حدادان (1398) «نقش رسانه‌های تصویری در گسترش صنعت توریسم سلامت در ایران؛ مطالعه موردی: شهر رامسر» انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال 15، شماره 54، صص 229-215.
خاشعی، رضا (1395) فرهنگ رسانه‌ای و سبک‌های زندگی سلامت محور در شهر تهران؛ مطالعه موردی بر روی چهار رسانه رادیو، تلویزیون، نشریه، اینترنت، رساله دکتری علوم ارتباطات، دانشگاه علامه طباطبائی.
راثی تهرانی، حبیب (1389) سنجش نگرش مخاطبان تلویزیون نسبت به تأثیر پیام‌های سلامت؛ نقش تلویزیون در ترویج سلامت شهروندان 15 سال به بالای تهرانی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد علوم ارتباطات، دانشگاه علامه طباطبائی.
رادورراد، اعظم و عاطفه آقایی (1395) «تحلیل گفتمان بازنمایی ایدز در سینمای ایران؛ مطالعه موردی فیلم پابرهنه در بهشت»، انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال 12، شماره 45، صص 94-69.
رایف، دانیل (1394) تحلیل پیام‌های رسانه‌ای، کاربرد تحلیل محتوی کمی در تحقیق (چاپ پنجم)، ترجمۀ مهدخت بروجردی علوی، تهران: انتشارات سروش.
زابلی‌زاده، اردشیر (1393) چارچوب‌بندی، خبر و رسانه‌ها (چاپ اول)، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
سورین، ورنر و جیمز تانکارد (1392) نظریه‌های ارتباطات (چاپ ششم)، ترجمۀ علیرضا دهقان، تهران: مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران.
شورای تخصصی سلامت (1395) کلیات شورای تخصصی سلامت، دبیرخانه شورای تخصصی سلامت صدا وسیمای جمهوری اسلامی ایران.
 قنبری باغستان، عباس؛ اختری زواره، مهرنوش و ؟؟؟؟؟ آل ابراهیم (1397) «تحقیق و توسعه در حوزۀ ارتباطات سلامت: یک فراتحلیل از نوع علم‌شناسی»، انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال 14، شماره 52، صص 202-179.
 کرلینجر، فرد. ان (1394) مبانی پژوهش در علوم رفتاری (چاپ ششم)، ترجمۀ حسن پاشا شریفی و جعفر نجفی زند، تهران: انتشارات آوای نور.
کوره‌پز، زهرا (1388) بررسی میزان استفاده و رضامندی زنان خانه‌دار اولیای دانش‌آموز شهر اصفهان از برنامه‌های بهداشت و سلامت، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد علوم ارتباطات، دانشگاه علامه طباطبائی.
محمدخانی ملکوه، محمد (1385) «نظرسنجی از مردم تهران درباره برنامه شبکه رادیویی سلامت»، پژوهش و سنجش، سال15، شماره 50، صص 148-133.
مهدی‌زاده، سیدمحمد (1395) نظریه‌های رسانه: اندیشه‌های رایج و دیدگاه‌های انتقادی (چاپ پنجم)، تهران: همشهری.
ویمر، راجردی و جوزف. آر دومینیک (1384) تحقیق در رسانه‌های جمعی (چاپ اوّل)، ترجمۀ کاووس سید امامی، تهران: انتشارات سروش.
ویندال، سون؛ سیگنایزر، بنو و جین اولسون (1376) کاربرد نظریه‌های ارتباطات (چاپ اوّل) ترجمۀ علیرضا دهقان، تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها.
 
ایسپا، مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (1397) منبع اصلی کسب خبر مردم،  http://ispa. ir/
بدیعی، نعیم (1380) تحلیل محتوا (چاپ اول) تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشد اسلامی.
پایگاه اینترنتی شبکه سلامت (1396) آشنایی با سلامت، http://salamattv. ir/
جعفری، علی و پروین خدادادی حدادان (1398) «نقش رسانه‌های تصویری در گسترش صنعت توریسم سلامت در ایران؛ مطالعه موردی: شهر رامسر» انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال 15، شماره 54، صص 229-215.
خاشعی، رضا (1395) فرهنگ رسانه‌ای و سبک‌های زندگی سلامت محور در شهر تهران؛ مطالعه موردی بر روی چهار رسانه رادیو، تلویزیون، نشریه، اینترنت، رساله دکتری علوم ارتباطات، دانشگاه علامه طباطبائی.
راثی تهرانی، حبیب (1389) سنجش نگرش مخاطبان تلویزیون نسبت به تأثیر پیام‌های سلامت؛ نقش تلویزیون در ترویج سلامت شهروندان 15 سال به بالای تهرانی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد علوم ارتباطات، دانشگاه علامه طباطبائی.
رادورراد، اعظم و عاطفه آقایی (1395) «تحلیل گفتمان بازنمایی ایدز در سینمای ایران؛ مطالعه موردی فیلم پابرهنه در بهشت»، انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال 12، شماره 45، صص 94-69.
رایف، دانیل (1394) تحلیل پیام‌های رسانه‌ای، کاربرد تحلیل محتوی کمی در تحقیق (چاپ پنجم)، ترجمۀ مهدخت بروجردی علوی، تهران: انتشارات سروش.
زابلی‌زاده، اردشیر (1393) چارچوب‌بندی، خبر و رسانه‌ها (چاپ اول)، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
سورین، ورنر و جیمز تانکارد (1392) نظریه‌های ارتباطات (چاپ ششم)، ترجمۀ علیرضا دهقان، تهران: مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران.
شورای تخصصی سلامت (1395) کلیات شورای تخصصی سلامت، دبیرخانه شورای تخصصی سلامت صدا وسیمای جمهوری اسلامی ایران.
 قنبری باغستان، عباس؛ اختری زواره، مهرنوش و ؟؟؟؟؟ آل ابراهیم (1397) «تحقیق و توسعه در حوزۀ ارتباطات سلامت: یک فراتحلیل از نوع علم‌شناسی»، انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال 14، شماره 52، صص 202-179.
 کرلینجر، فرد. ان (1394) مبانی پژوهش در علوم رفتاری (چاپ ششم)، ترجمۀ حسن پاشا شریفی و جعفر نجفی زند، تهران: انتشارات آوای نور.
کوره‌پز، زهرا (1388) بررسی میزان استفاده و رضامندی زنان خانه‌دار اولیای دانش‌آموز شهر اصفهان از برنامه‌های بهداشت و سلامت، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد علوم ارتباطات، دانشگاه علامه طباطبائی.
محمدخانی ملکوه، محمد (1385) «نظرسنجی از مردم تهران درباره برنامه شبکه رادیویی سلامت»، پژوهش و سنجش، سال15، شماره 50، صص 148-133.
مهدی‌زاده، سیدمحمد (1395) نظریه‌های رسانه: اندیشه‌های رایج و دیدگاه‌های انتقادی (چاپ پنجم)، تهران: همشهری.
ویمر، راجردی و جوزف. آر دومینیک (1384) تحقیق در رسانه‌های جمعی (چاپ اوّل)، ترجمۀ کاووس سید امامی، تهران: انتشارات سروش.
ویندال، سون؛ سیگنایزر، بنو و جین اولسون (1376) کاربرد نظریه‌های ارتباطات (چاپ اوّل) ترجمۀ علیرضا دهقان، تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها.
 
 Berry, Dianne (2007) Health Communication: Theory and Practice. Open University Press.
 Dodd, Rebecca; Schieber, George; Cassels, Andrew; Fleisher, Lisa; Gottret, Pablo (2007) AID EFFECTIVENESSAND HEALTH. WHO Press.
 Duong, Van Tuyen; Lin, I-Feng; Sorensen, Kristine; Pelikan, Jürgen M; Van Den Broucke, Stephan; Lin, Ying-Chin and Wushou Chang, Peter (2015) “Health Literacy in Taiwan: A Population-Based Study”. Asia-Pacific Journal of Public Health (APJPH): pp. 1–10.
 Golembiewski, Dick (2008) Milwaukee television history: the analog years. Marquette University Press.
 Hinnant, Amanda; Len-Rios, Maria E (2009) “Tacit Understandings of Health Literacy, Interview and Survey Research with Health Journalists”. Science Communication: September 2009, Vol. 31, No. 1, pp. 84-115.
 Kickbusch, Ilona S (2001) “Health Literacy: addressing the health and education divide”. Oxford university press: Vol 16, No 3.
 Kickbusch, Ilona; Pelikan, Jürgen M; Apfel, Franklin & Tsouros, Agis D (2013) Health literacy, The solid facts. Publications: WHO Regional Office for Europe.
 Loue, Sana; Lloyd, Linda S. and O'Shea, Daniel J (2002) Community Health Advocacy. Kluwer Academic Publishers New York, Boston, Dordrecht, London, Moscow.
 Marc, David and Thompson Robert J (2005) Television in the antenna age: a concise history. published by Blackwell Publishing Ltd.
 Maryon-Davis, Alan (2012) “Using the mass media to promote health”. InnovAiT, Vol. 5, No. 12, pp. 767–773.
 Nutbeam, Don (2008) “The evolving concept of health literacy”. Social Science & Medicine: Vol. 67, pp. 2072–2078.
 Nutbeam, Don (2000) “Health Literacy as a public Health goal: a challenge for contemporary Health education and communication strategies into 21th century”. Oxford University Press: Vol. 13, No. 1, pp. 259–267.
 Roman, James W (2005) From daytime to primetime: the history of American television programs. GREENWOOD Press. Westport, Connecticut. London.
 Schiavo, Renata (2007) Health Communication: From Theory to Practice. John Wiley & Sons, Inc; USA.
 Selznick, Barbara J (2008) Global television: co-producing culture. Published by Temple University Press.
 Thomas, Richard K (2006) Health Communication. Springer Science + Business Media, Inc; USA.
 Thompson, Teresa L; Dorsey, Alicia; Miller, Katherine I (2003) Handbook of health communication. published by Lawrence Erlbaum Associates.
 Tulchinsky, Theodore H; Varavikova, Elena A; (2009) With Foreword by Last, John. The New Public Health (Second Edition) Elsevier Academic Press, USA.
 Wolka, Anne; Simpson, Katherine; Lockwood, Karen and Neuhauser, Linda (2014) “Focus on Health Literacy: Recommendations to Improve European Union Risk Management Plan Public Summaries”. Therapeutic Innovation & Regulatory Science: pp. 1-8.
 World Health Organization (1998) HEALTH21: an introduction to the health for all policy framework for the WHO European Region. Publications of the World Health Organization.
 World Health Organization (2009) Pharmacological treatment of mental disorders in primary health care. WHO Press.
 Zhang, Yuan; Jinn, Yan & Tang, Yunbing (2015) “Framing Depression: Cultural and Organizational Influences on Coverage of a Public Health Threat and Attribution of Responsibilities in Chinese News Media, 2000-2012”. Journalism & Mass Communication Quarterly: Vol. 92, No 1, pp 99 – 120. Sage publication.