نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محمد حسین پناهی ¹
• آرش حیدری ²

¹ عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی

² مدرس دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

هدف از پژوهش حاضر بررسی دگرگونی معنایی دال استبداد از دورۀ صفویه تا برآمدن گفتمانِ استبداد ایرانی در دوران قاجار است. بدین ترتیب با روش دیرینه‌شناسی تلاش خواهیم کرد این دگرگونی را در نسبت با بسترهای مادی کردوکارِ گفتمانی بررسی نماییم. با بررسی معنای استبداد در برخی از متونی پیشا مدرن ایران نشان خواهیم داد که «استبداد» در ایران پیشا مدرن نه به مثابۀ یک وضعیتی سیاسی-فرهنگی که مثابۀ یک خصیصۀ اخلاقی تئوریزه شده است. چرخش مفهومی استبداد به نامی برای تمامی آشفتگی‌های موجود در ایران و برآمدن گفتمان پرقدرت «استبداد ایرانی» محصول بروز رخداد‌هایی تاریخی است که در بروز جنگ، وبا و قحطی به اوج رسیده و از یک سو نظمی جدید را طلب می‌کند و از دیگر سو موانع شکل‌گیری نظم جدید را به مثابۀ «استبدادی» تئوریزه می‌کند. در این بستر است که معنای یک دال در نسبت با یک دگرگونی تاریخی تغییر یافته و بدل به دالی مرکزی در گفتمانی می‌شود که از سدۀ گذشته تا کنون بر مطالعات تاریخی ایران سایه انداخته است و بدل به بتواره‌ای مفهومی گشته است که میباید تاریخ خود را به یاد آورد.

کلیدواژه‌ها

• استبداد ایرانی
• دیرینه‌شناسی
• گفتمان

عنوان مقاله [English]

Meaning Transformation of "Despotism" Signifier and Rising of the "Iranian Despotism" Discourse

نویسندگان [English]

• Mohammad Hossein Panahi ¹
• Arash Heydari ²

¹ Allameh TabaTabaei University

² Allameh Tabtabaei university

چکیده [English]

The purpose of this study is to examine the meaning transformation of despotism signifier from Safavid Era to the rising of Iranian despotism discourse in Qajar era. The method is archaeology and the study is focused on the relations of the meaning transformation with discourse practices. Pre-modern texts were investigated for the significance of Despotism. The results suggested that these significance refer to ethical meanings. Then it can be claimed that despotism in pre-modern texts do not have politico-cultural connotations. Conceptual significance Turn of despotism to a discourse is the byproduct of historical events such as war, cholera and famine. This turn creates a new order of things, on one hand, and problematized despotism as a barrier for this new order, on other hand. In this context despotism became the central signifier of a discourse which tries to theorize the Iranian society. This concept in Iranian study is behaved like a fetish which should be returned to its historical springs.

کلیدواژه‌ها [English]

• Iranian Despotism
• Archaeology
• Discourse