مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی

2 مدرس دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

هدف از پژوهش حاضر بررسی دگرگونی معنایی دال استبداد از دورۀ صفویه تا برآمدن گفتمانِ استبداد ایرانی در دوران قاجار است. بدین ترتیب با روش دیرینه‌شناسی تلاش خواهیم کرد این دگرگونی را در نسبت با بسترهای مادی کردوکارِ گفتمانی بررسی نماییم. با بررسی معنای استبداد در برخی از متونی پیشا مدرن ایران نشان خواهیم داد که «استبداد» در ایران پیشا مدرن نه به مثابۀ یک وضعیتی سیاسی-فرهنگی که مثابۀ یک خصیصۀ اخلاقی تئوریزه شده است. چرخش مفهومی استبداد به نامی برای تمامی آشفتگی‌های موجود در ایران و برآمدن گفتمان پرقدرت «استبداد ایرانی» محصول بروز رخداد‌هایی تاریخی است که در بروز جنگ، وبا و قحطی به اوج رسیده و از یک سو نظمی جدید را طلب می‌کند و از دیگر سو موانع شکل‌گیری نظم جدید را به مثابۀ «استبدادی» تئوریزه می‌کند. در این بستر است که معنای یک دال در نسبت با یک دگرگونی تاریخی تغییر یافته و بدل به دالی مرکزی در گفتمانی می‌شود که از سدۀ گذشته تا کنون بر مطالعات تاریخی ایران سایه انداخته است و بدل به بتواره‌ای مفهومی گشته است که میباید تاریخ خود را به یاد آورد.

کلیدواژه‌ها

-آبادیان، حسین (1388) بحران آگاهی و تکوین روشنفکری در ایران، تهران: انتشارات کویر.
-آبادیان، حسین (1388) بحران مشروطیت در ایران، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
-آبادیان، حسین (1388) مفاهیم قدیم و اندیشه جدید، درآمدی نظری بر مشروطه ایران، تهران: انتشارات کویر.
-آبراهامیان، یرواند (1374) ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل محمدی و محمد ابراهیم فتاحی، نشر نی.
-آبراهامیان، یرواند (1392) تاریخ ایران مدرن، ترجمه محمد ابراهیم فتاحی، نشر نی.
-آبراهامیان، یرواند (1393) مقالاتی در جامعه‌شناسی سیاسی ایران، ترجمه سهیلا ترابی فارسانی، نشر پردیس دانش.
-اسکندر منشی(1382) تاریخ عالم آرای عباسی، تهران: امیرکبیر.
-اشرف، احمد (1359) موانع تاریخی رشد سرمایه‌داری در ایران: دوره‌ی قاجاریه، تهران: زمینه.
-اشرف، احمد (1374) نظام صنفی و جامعه مدنی، ایران نامه، زمستان 1374 - شماره 53 ، 40-5.
-اصغری، سیدمحمد (1392) آخوند خراسانی و جنبش مشروطیت، تهران: انتشارات اطلاعات.
-پیران، پرویز (1384) «نظریه راهبرد و سیاست سرزمینی جامعه ایران»، مجله اندیشه ایرانشهر، شماره6، 34-22.
-توحیدفام، محمد (1381) دولت و دموکراسی در عصر جهانی شدن، تهران: روزنه.
-توکلی ترقی، محمد (1381) تجدد بومی و بازاندیشی تاریخ، نشر تاریخ ایران.
-زرگری‌نژاد،غلام‌حسین (1380) رسائل سیاسی عصر قاجار، انتشارات کتابخانه ملی.
-خواند میر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین (1380)تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر، تهران: خیام.
-دوستدار، آرامش (1370) امتناع تفکر در فرهنگ دینی، پاریس: انتشارات خاوران،.
-دوستدار، آرامش (2004) درخشش‌های تیره، پاریس :انتشارات خاوران.
-ذاکرى ، على اکبر (1380) «جنگ ایران و روس و نقش علما»، نظریه حوزه، شماره 107 و 108، 381-322.
-آدمیت، قریدون؛ ناطق، هما (1356) افکار اجتماعی و سیاسی و اقتصادی در آثار منتشر نشده دوران قاجار، تهران: نشر آگاه.
- شاهنوشی فروشانی، مجتبی (1386) مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی سیاسی: جامعه‌شناسی دموکراسی و استبداد، تهران: انتشارات فصل نو.
-طباطبایی، سید جواد (1383) زوال اندیشۀ سیاسی در ایران، ویراست دوم، تهران، انشارات کویر.
-طبری، محمد بن جریر(1362) تاریخ طبری، یا، تاریخ الرسل و الملوک، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، انتشارات اساطیر.
-فضل‌الله بن روزبهان(1382) تاریخ عالم آرای امینی: شرح حکمرانی سلاطین آق‌قویونلو و ظهور صفویان، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
-فوکو، میشل (1384) نظم گفتار: درس افتتاحی در کلژ دو فرانس دوم دسامبر 1970، ترجمه باقر پرهام، نشر آگاه.
-فوکو، میشل (1385) تاریخ جنون در عصر کلاسیک، ترجمه فاطمه ولیانی، نشر هرمس.
-فوکو، میشل (1389) نظم اشیاء: دیرینه‌شناسی علوم انسانی، ترجمه یحیی امامی، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
-فوکو، میشل (1389) نیچه، تبارشناسی، تاریخ، در تئاتر فلسفه، ترجمه افشین جهاندیده و نیکو سرخوش. نشر نی.
-فوکو، میشل (1392) تولد پزشکی بالینی: باستان‌شناسی نگاه پزشکی، ترجمه فاطمه ولیانی، نشر ماهی.
-فوکو، میشل (1393) دیرینه‌شناسی دانش، ترجمه نیکوسرخوش و افشین جهاندیده، نشر نی.
-فوکو، میشل (1393) مراقبت و تنبیه: تولد زندان، مترجم نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، نشر نی.
کاتوزیان، محمد علی همایون (1377) «جامعه‌ی کم آب و پراکنده: الگوی تحول درازمدت      اجتماعی-اقتصادی در ایران»، در نه مقاله در جامعه‌شناسی تاریخی ایران نفت و توسعه اقتصادی، ترجمه علیرضا طیب، نشر مرکز.
-کاتوزیان، محمد علی همایون (1377) «حکومت خودکامه: نظریه‌ای تطبیقی درباره دولت، سیاست و جامعه‌ی ایران»، در نه مقاله در جامعه‌شناسی تاریخی ایران نفت و توسعه اقتصادی، ترجمه علیرضا طیب، نشر مرکز.
-کاتوزیان، محمدعلی همایون (1372) استبداد، حکومت قانون، دیکتاتوری، دموکراسی، و حقوق بشر، در استبداد، دموکراسی و نهضت ملی در ایران، تهران: نشر مرکز.
-کاتوزیان، محمدعلی همایون (1388) «آسیب‌شناسی خللق و خوی ایرانیان»، آیین، شماره 27-26، 32-26.
-کاتوزیان، محمدعلی همایون (1390) انقلاب برای قانون، در ایران جامعه‌ی کوتاه مدت و سه مقاله‌ی دیگر، ترجمه عبدالله کوثری، نشر نی.
-کاتوزیان، محمدعلی همایون (1390) ایران جامعه‌ی کوتاه مدت، در ایران جامعه‌ی کوتاه مدت و سه مقاله‌ی دیگر، ترجمه عبدالله کوثری، نشر نی.
-کاتوزیان، محمدعلی همایون (1390) مشروعیت و جانشینی در تاریخ ایران، در ایران جامعه‌ی کوتاه مدت و سه مقاله‌ی دیگر، ترجمه عبدالله کوثری، نشر نی.
-کشفی، جعفر بن ابی‌اسحاق)1381 ( تحفة الملوک: گفتارهایی درباره حکمت سیاسی (دارابی)، قم: بوستان کتاب قم (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم .

-ناطق، هما (1356) تاثیر اجتماعی و اقتصادی بیماری وبا در دوره قاجار، تاریخ (ضمیمه مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی) جلد اول، شماره 2.

-نایینی، محمدحسین(1382) تنبیه الامه و تنزیه المله، قم: بوستان کتاب قم (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
-نصیری، محمد ابراهیم بن زین العابدین( 1382) دستور شهریاران (سال‌های ١١٠۵ تا١١١٠ هـ.ق پادشاهی شاه سلطان حسین صفوی)، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
-نظامی، احمد بن عمر(1364)کلیات چهار مقاله، ناشر: کتابفروشی اشراقی.
-عبد الله بن فضل الله (1388) تاریخ وصاف الحضرة: به انضمام رسایل مفرد دیگر و خلاصه تاریخ جهانگشای جوینی، ناشر: دانشگاه تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ.
-Almond, G. A., & Powell, G. B. (1978). Comparative Politics: System, Process, and Policy. Little, Brown.
-Boesche, R. (2010). Theories of Tyranny: From Plato to Arendt. Penn State Press.
-Plato, Plato, & Halliwell, S. (1988). Republic 10. Aris & Phillips.
Subramanian,s.(2005) political scienc, tamilnado textbooks cooperation.