TY - JOUR ID - 249115 TI - خود بازتابی و بازنمایی اخلاقی دیگری در فرا فیلم‌های سینمای ایران JO - مطالعات فرهنگی و ارتباطات JA - JCSC LA - fa SN - 2008-5575 AU - نصیری هانیس, جلال AU - شایگانفر, نادر AU - الستی, احمد AD - دکترای پژوهش هنر، دانشگاه هنر اصفهان (نویسنده مسئول) AD - دانشیار گروه پژوهش هنر، دانشکده پژوهش‌های عالی هنر و کارآفرینی، دانشگاه هنر اصفهان AD - دانشیار گروه هنرهای نمایشی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، ایران Y1 - 2023 PY - 2023 VL - 19 IS - 72 SP - 279 EP - 304 KW - فرا فیلم KW - دیگری KW - تحلیل انتقادی گفتمان KW - خود بازتابی KW - سینمای ایران DO - 10.22034/jcsc.2021.135001.2208 N2 - در فیلم‌های جریان اصلی سینما یک واقعیت خیالی و درواقع یک ساختارایدئولوژیکی، طبیعی نشان داده می‌شود؛ اما فرافیلم‌ها با پرداختن به مسائل فیلم‌سازی، تخیلی یا تصنعی بودن خود را برجسته ‌می‌کنند. تقابل و کشمکش شخصیت‌ها در آثار سینمایی، اهمیت مطالعه نسبت خود و دیگری را در آن‌ها به‌خوبی نمایان می‌کند. در تاریخ فلسفه در رابطه با این نسبت دو نگاه کلی حاکم است که توسط سارتر و لویناس نمایندگی می‌شود؛ سارتر هم‌ستیزی را روح حاکم بر نسبت خود و دیگری می‌داند. در این دیدگاه «خودآیینی» حاکم است. در مقابل، لویناس از احساس مسئولیت نامتناهی در مقابل «دیگری» و «دیگرآیینی» اخلاقی صحبت می‌کند. سینمای ایران دارای تعداد زیادی فرافیلم است که اغلب مشکلات کارگردان در فرایند خلق فیلم و نسبت او با دیگر عوامل ساخت فیلم را به نمایش گذاشته‌اند. با توجه به کارکردهای خودبازتابانه، آیا این آثار توانسته‌اند به ساختاربندی مجددی از نظم گفتمانی حاکم بر جامعه در نسبت خود و دیگری دست یابند؟ برای پاسخ به این پرسش‌، فرافیلم‌های زیر درختان زیتون (1373) عباس کیارستمی، میکس (1378) داریوش مهرجویی، بوی کافور عطر یاس (1378) بهمن فرمان و وقتی همه خوابیم (1378) بهرام بیضایی با رویکرد تحلیل انتقادی گفتمان فرکلاف بررسی‌شده‌اند. نتیجه‌ی تحقیق آنکه در فرافیلم‌های کیارستمی و بیضایی دیگرآیینی مشهود است اما نظم گفتمانی حاکم بر فرافیلم‌های مهرجویی و فرمان آرا در نسبت با دیگری، علی‌رغم ظاهر انتقادی و روشنفکرانه‌، بازتولید گفتمان‌حاکم است، چراکه خودبازتابی در فرافیلم‌ها تنها در صورتی می‌تواند باعث دیگرآیینی اخلاقی شود که حاوی خودانتقادی بوده و خودارجاعی آن، از لاک خودشیفتگی و محافظه‌کاری بیرون باشد. UR - https://www.jcsc.ir/article_249115.html L1 - https://www.jcsc.ir/article_249115_c0d1d1fc17e13676b6d0eeb07d5233e2.pdf ER -