مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه شناسی اقتصادی و توسعه، دانشگاه فردوسی مشهد

2 استادیار گروه علوم اجتماعی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، فردوسی مشهد

3 استادیار گروه علوم اجتماعی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

رسانه‌های اجتماعی- ارتباطی نوین دریچه‌های تازه‌ای را بر زندگی شخصی و اجتماعی کنش‎گران اجتماعی گشوده‎اند. این رسانه‌ها جدای از این که موجبات ارتباط آسان کاربران را در گستره‎های وسیع زمان و مکانی با کمترین محدودیت فراهم می‌کنند، آنها را با ارزش‌ها، باورها و سبک‌های جدیدی از زندگی آشنا می‎سازند و امکان بروز جلوه‎های متنوعی از هویت شخصی را که شاید در عرصه‌های واقعی زندگی اجتماعی، مجال بروز نیابد، فراهم می‌آورند. از این رو دنیای مجازی فضای مناسبی برای بررسی و کشف هویت‌های کاربران آن است. در همین راستا توجه به ماهیت‎های نمادینی همچون تصاویر پروفایل‎های کاربری می‌تواند به مثابه ابزاری برای بازنمود هویت، باورها و ارزش‌های افراد تلقی شود. مطالعه حاضر با هدف کشف و بازنمایی تیپ‌های هویت‎پردازی کاربران شبکه اجتماعی- ارتباطی تلگرام، به تحلیل و سنخ‎شناسی تصاویر پروفایل‌های ایشان مبتنی بر روش نشانه‎شناسی اجتماعی تصویر پرداخته‎است. بر پایه‌ی یافته‌های حاصل که در برگیرنده تحلیل بیش از 600 تصویر بوده است، هفت تیپ هویتی شامل هویت‌های طبیعت‎گرا، عاطفه‎مدار، فردمحور، جمع‎نگر، واقعیت‎گرا، تخیل‎برانگیز، معنویت‎گرا صورت‌بندی شد. هر کدام از تیپ‌های مذکور هویتی، بازنمایی ویژه‌ای به لحاظ معنایی، ترکیبی و تعاملی دارند که به کاربران امکان انعطاف و قدرت مانور قابل توجهی در تصویرسازی خودِ مطلوب انگاشته‎شده‎شان در فضای مجازی داده‎است.

کلیدواژه‌ها

  1. 1.       
  • اجاق، سیده زهرا؛ میرازیی موسوی، سید رسول (1395). «تحلیل کنش‌های ارتباطی و مدیریت تاثیر در گروه‌های تلگرام»، فصلنامه مطالعات رسانه‌های نوین، سال 2، شماره 5، صص 75-100
  • برگر، پیتر؛ لوکمان، توماس (1375). ساخت اجتماعی واقعیت، فریبرز مجیدی، تهران: انتشارات علمی فرهنگی
  • جنکینز، ریچارد (1381). هویت اجتماعی، تورج یاراحمدی، تهران: شیرازه
  • حاجیان، ابراهیم (1388). جامعه شناسی هویت ایرانی، تهران: پژوهشکده تحقیقات استراتژیک
  • حسن پور اسلانی، محسن؛ صدیقی، بهرنگ (1393)، «مردانگی در قاب نشانه‌شناسی اجتماعی مردانگی در عکاسی مطبوعاتی دهه‌های 50 و 60 خورشیدی»، مجله جامعه شناسی ایران، دوره 14، شماره 4، ص 3- 34
  • رضایی، روح الله؛ صفا، لیلا؛ ادیبی، منصوره (1395). «عوامل موثر بر قصد استفاده از شبکه اجتماعی تلگرام در فعالیت‌های آموزشی در بین دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد»، پژوهش‌های ارتباطی، سال 23، شماره 3، پیاپی 87، صص 37-64
  • رضایی، محمد؛ خلیلی اردکان، محمدعلی؛ ضابطیان، بهرنگ (1394). «حیات فیسبوکی در ایران: ساخت خود زنانه در فیسبوک»، مطالعات رسانه‌های نوین، سال 1، شماره 1، صص 1-14
  • ریتزر، جرج (1374). نظریه جامعه شناسی در دوران معاصر، محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی
  • رئوفی، محمود (1389). «مولفه‌های هویت دینی»، دین و ارتباطات، سال 17، شماره 1 و 2، پیاپی 37-38، صص 91-112
  • زیویار، فرهاد؛ شاهین، مهدی؛ حسن خانی، جعفر؛ رحمتی، رضا (1396). «نقش شبکه‌های اجتماعی در هویت تمدنی کاربران ایرانی (مطالعه موردی فیسبوک و تلگرام)». رسانه و فرهنگ، سال 7، شماره 2، صص 105-128
  • طالبی، ابوتراب؛ عیوضی، یاور (1392). «هویت طلبی قومی در فضای مجازی»، برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، شماره 16، صص 135-172
  • عبداللهی نژاد، علیرضا؛ قاسمی نژاد، ابوذر؛ صادقی، جواد (1395). «رسانه‌های اجتماعی و مشارکت سیاسی در انتخابات رابطه استفاده از فیسبوک، تلگرام و اینستاگرام و مشارکت سیاسی دانشجویان در انتخابات هفتم اسفند 1394»، مطالعات رسانه‌های نوین، سال 2، شماره 5، صص 33-73
  • عبدی زاده، رضا؛ احمدی بلوطکی، حاجی محمد (1396). «مطالعه رابطه استفاده از شبکه‌های اجتماعی واتس آپ و تلگرام با سبک زندگی دانشجویان رشته‌های علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات تهران»، مطالعات جامعه شناسی، سال 10، شماره 38، صص 43-60
  • فرامرزیانی، سعید؛ هاشمی، شهناز؛ فرهنگی، علی اکبر (1395). «نقش رسانه‌های مجازی در تغییرات ارزش‌های اجتماعی با تاکید بر شبکه‌های اجتماعی تلگرام و فیسبوک»، توسعه اجتماعی، دوره 10، شماره 4، صص 123-148
  • کرم اللهی، نعمت الله؛ امین فر، صبورا (1396). «واکاوی سبک زندگی دختران بر اساس نحوه نمایش خود در شبکه‌های اجتماعی (تحلیل عکس پروفایل دختران در شبکه‌های اجتماعی فیسبوک و تلگرام)»، مطالعات اسلامی زنان و خانواده، سال 4، شماره 6، صص 119-135
  • گافمن، اروین (1391). نمود خود در زندگی روزمره، مسعود کیانپور، تهران: نشر مرکز
  • گل محمدی، احمد (1381). جهانی شدن، فرهنگ و هویت، تهران نشر نی
  • گیدنز، آنتونی (1378). تجدد و تشخص؛ جامعه و هویت شخصی در عصر جدید، ناصر موفقیان، تهران: نشر نی
  • مقابسه آمار کاربران تلگرام و پیام رسان های داخلی. تابناک، بازنشانی شده در 27، مرداد، 1397، 23:59، https://www.tabnak.ir/fa/news/826415
  • مهدی زاده طالشی، سیدمحمد؛ خالدیان، اقبال؛ فردوسی، مهواره (1396). «نقش نرم افزار اجتماعی تلگرام در تبلیغات دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهودی از منظر رای دهندگان»، فصلنامه مطالعات رسانه‌های نوین، سال 3، شماره 10، صص 1-39
  • هرسیج، حسین؛ محموداوغلی، رضا؛ عیسی نژاد، امید؛ رهبر قاضی، محمودرضا (1391). «بررسی تاثیرات مصرف رسانه‌ای بر هویت اجتماعی دانشجویان دانشگاه اصفهان»، جامعه شناسی کاربردی، سال 23، شماره پیاپی 47، شماره 3، صص 75-92
    • Harrison, C. (2003). »Visual social semiotics: Understanding how still images make meaning«. Technical communication, 50(1), 46-60.
    • Jewitt, C., & Oyama, R. (2001). »Visual meaning: A social semiotic approach«. Handbook of visual analysis, 134-156.
    • Kress, G. & T. Van Leeuwen (1996). Reading Images: The Grammar of Visual Design.  London: Routledge.
    • Kress, G. & T. Van Leeuwen (2006). Reading Images: The Grammar of Visual Design. London: Routledge
    • Nakamura, L. (1995). »Race in/for cyberspace: Identity tourism and racial passing on the Internet«. Works and Days, 13(1-2), 181-193.
    • Quayle, E., & Taylor, M. (2001). »Child seduction and self-representation on the Internet«. CyberPsychology & Behavior, 4(5), 597-608.
    • Talamo, A., & Ligorio, B. (2001). »Strategic identities in cyberspace«. CyberPsychology & Behavior, 4(1), 109-122.
    • Talamo, A., & Ligorio, M. B. (2000, June). »Identity in the cyberspace: The social construction of identity through on-line virtual interactions«. In First Dialogical Self Conference (pp. 8-16).
    • Van Leeuwen, T. (2005). Introducing social semiotics. Psychology Press.