مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات

چکیده

در این مقاله تأثیر گفتمان‌های حاکم و خرده‌گفتمان رقیب در دورۀ ارزش‌گرایی (1359 تا 1367) بر پوشاک زنان و زیبایی‌شناسی آن مطالعه شده است. این مقاله می‌کوشد تا با اتکا به روش‌های تحلیل گفتمان لاکلائو و موفِ و تحلیل انتقادی گفتمان فرکلاف، با مطالعۀ نهاد قدرت در دوره ارزش‌گرایی، به مطالعۀ کردارهای گفتمانی آن برای تاثیرگذاری بر نوع پوشش و پوشاک زنان بپردازد و نحوه هویت‌بخشی به لباس زنان را بر اساس تعریف دال‌های مفصل‌بندی شده در منظومه گفتمانی ارزش‌گرا و نیز چگونگی کاربست شیوۀ برجسته‌سازی و به حاشیه‌رانی را تحلیل نماید. همچنین با همین هدف، کردارهای گفتمانی رقیب در منظومۀ مرتبط با خود، تحلیل شده است.
نتایج نشان می‌دهد که گفتمان ارزش‌گرا، زیبایی‌شناسی پوشاک زنان را منطبق بر پوشش حداکثری اسلامی با نشانگان ایدئولوژیک، برجسته و خرده‌گفتمان رقیب را طرد کرد. خرده‌گفتمان رقیب نیز بر تثبیت نظام زیباشناختی پوشاک با حدود متوسط پوشش اسلامی پافشاری کرد. نتیجۀ این تنازع به اقبال جمعی زنان مذهبی و سنتی به پوشش حداکثری اسلامی ختم شد و در مقابل، پدیده‌های نوظهور حجاب سیاسی و اشکالی از مقاومت در پوشش شکل گرفت.

کلیدواژه‌ها

 
آشوری، داریوش (1368) نظریه غرب‌زدگی و بحران تفکر در ایران، مجله ایران‌نامه، بهار 1368، شمارۀ 27.
امینی، علی‌اکبر (1390) گفتمان ادبیات سیاسی ایران در آستانه دو انقلاب، تهران: اطلاعات.
برنز، اریک (1373) میشل فوکو، ترجمۀ بابک احمدی، تهران: کهکشان.
جنکینز، ریچارد (1381) هویت اجتماعی، تورج یاراحمدی. تهران: نشر شیرازه.
حبیبی، غلامحسین (1393) بینش روش‌شناختی؛ تحقیق در علوم اجتماعی پارادایم‌ها روش‌ها و تکنیک‌ها. تهران: کتاب همه.
خمینی(ره)، سید روح‌الله (1379). صحیفۀ نور. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
ریتزر، جورج (1382) نظریه‌های جامعه‌شناسی در دوران معاصر، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: علمی.
سالار کسرایی، محمد و علی پوزش شیرازی (1388) نظریه گفتمان لاکلا و موفه ابزاری کارآمد در فهم و تبیین پدیده‌های سیاسی، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره3. صص: 360 ـ 339.
زاهد، سیدسعید و کاوه، مهدی، گفتمان‌های پوشش ملی در ایران، فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، زمستان 1391، ش 4، صص: 49 ـ 74.
سلطانی، علی‌اصغر (1392) قدرت، گفتمان و زبان. تهران: نشر نی.
سلیمانی پورلک، فاطمه (1392) قدرت نرم در استراتژی خاورمیانه‌ای آمریکا. تهران: پژوهشگاه مطالعات راهبردی.
 فربد، محمدصادق (۱۳۷۶) مبانی انسان‌شناسی، تهران: عصر جدید.
فرکلاف، نورمن (1379) تحلیل گفتمان انتقادی، ترجمه: فاطمه شایسته پیران و همکاران. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
کاظمی، عباس (1395) امر روزمرّه در جامعه پساانقلابی. تهران: فرهنگ جاوید.
کوزر، لوئیس(1373) زندگی و اندیشۀ بزرگان جامعه‌شناسی، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: علمی.
کوئن، بروس (1374)درآمدی به جامعه شناسی، ترجمه محسن ثلاثی، تهران:نوبهار.
گیدنز، آنتونی (1378) جامعه‌شناسی، ترجمۀ منوچهر صبوری، تهران: نی.
مقدمی، محمدتقی (1390) نظریه تحلیل گفتمان لاکلائو و موف و نقد آن، معرفت فرهنگی اجتماعی، سال دوم شمارۀ دوم، بهار، صص 91 ـ 124.
قانون بازسازی نیروی انسانی وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت، مصوب پنجم مهر 1360مجلس شورای اسلامی. مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، بازیابی شده در 29 /11/96، برگرفته از:
http://rc. majlis. ir/fa/law/show/90230?keyword=قاچاق%20مواد%20مخدر
قانون مجازات اسلامی، مصوب هجدهم مرداد 1362 کمیسیون امور قضایی مجلس شورای اسلامی. مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، بازیابی شده در 29 /11/96، برگرفته از:
http://rc. majlis. ir/fa/law/show/90789?keyword= قانون%20محاسبات%20عمومی
روزنامۀ اطلاعات. شمارۀ 16181. میلیون‌ها نفر از انقلاب اداری و انحلال گروه‌های ضدانقلاب حمایت کردند، در حاشیه برگزاری راهپیمایی‌ در تاریخ 13 تیر 1359. 14 تیر 1359.
روزنامۀ اطلاعات. شمارۀ 16188. مقررات ویژه به مناسبت ماه رمضان، اطلاعیۀ دایرۀ مبارزه با منکرات. 22 تیر 1359.
روزنامۀ کیهان. شمارۀ 11015. 18 خرداد 1359.
روزنامۀ کیهان. شمارۀ 11033. 10 تیر 1359.
روزنامۀ کیهان. شمارۀ 11039. 17 تیر 1359.
روزنامۀ کیهان. شمارۀ 11040. 18 تیر 1359.
روزنامۀ کیهان. شمارۀ 11046. 25 تیر 1359.
روزنامۀ کیهان. شمارۀ 11047. 26 تیر 1359.
روزنامۀ کیهان. شمارۀ 11053. 2 مرداد 1359.
روزنامۀ کیهان. شمارۀ 11281. بیانات اعظم طالقانی نماینده مجلس شورای اسلامی در نطق پیش از دستور. 21 اردیبهشت 1360.
روزنامۀ کیهان. شمارۀ 11318. 6 تیر 1360.
Laclau, E. & Chantal mouffe (1985), Hegemony and Socialist Strategy: Towards a Radical Democratic Politics. London: verso.