مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد و مدیر گروه جامعه شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

2 استادیار دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

3 دانشجوی دکتری دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

چکیده

جامعه ایران طی چند دهه اخیر محمل تغییرات زیادی بوده که این تغییرات تعاملات خانوادگی بین‌نسلی را تحت تاثیر قرار داده‌است. هدف پژوهش حاضر تحلیل عوامل تعیین‌کننده تعاملات خانوادگی بین‌نسلی در خانواده‌های تهرانی است که با روش کیفی، مصاحبه‌های عمیق و نیمه‌ساختاریافته با سالمندان به روش نمونه‌‌گیری هدفمند و نظری انجام شده و داده-های حاصل از مصاحبه‌ها به روش تحلیل مضمون کدگذاری شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد چالش فرزندان غیرمستقل، ناامنی شغلی فرزندان، بی‌ثباتی زندگی خانوادگی فرزندان، تغییر مناسبات‌ خانوادگی بین‌نسلی و درنهایت، سالمندزدایی‌ از ‌‌خانواده هسته‌ای، تعاملات‌ خانوادگی سالمندان را پروبلماتیک می‌سازد. حاکمیت ارزش‌ها و مناسبات بازاری و سیطره منطق اقتصادی بر زیست روزمره به حیات خانوادگی نیز ورود پیدا کرده، خانواده را ناایمن ساخته و تغییراتی را در تعاملات خانوادگی بین‌نسلی نمایانده است؛ تغییراتی که در راستای تغییر هنجارهای حمایت بین‌نسلی، حمایت‌گری بین‌نسلی یک‌سویه، کالایی‌شدن روابط بین‌نسلی و سالمندزدایی از خانواده هسته‌ای پیش می‌رود. این تغییرات از ناامنی تعاملات بین‌نسلی در خانواده‌های امروزی حکایت دارد که خانواده‌ها را در برابر سالمندان، ناتوان می‌سازد.

کلیدواژه‌ها

آزادارمکی، تقی. (1386). جامعه­شناسی خانواده ایرانی، تهران: انتشارات سمت.
آزادارمکی، تقی.، شریفی‌ساعی، محمدحسین.، ایثاری، مریم.، طالبی، سحر. (1391). هم‌خانگی؛ پیدایش شکل‌های جدید خانواده در تهران. جامعه‌پژوهی فرهنگی، 3 (1): 43-77.
برمن، مارشال. (1389). تجربه مدرنیته، ترجمه مراد فرهادپور، تهران: طرح نو.
تیلور، گری. (1392). ایدئولوژی و رفاه، ترجمه حسین محققی کمال و مهدی نصرت­آبادی، تهران: انتشارات جامعه­شناسان.
چیل، دیوید. (1388). خانواده­ها در دنیای امروز، ترجمه محمدمهدی لبیبی، تهران: نشر افکار.
حصاری، علی (1396). الگوها و عوامل تعیین­کننده انتقالات بین­ نسل­های والدین سالمند و فرزندان بزرگ­سال در شهر تهران، پایان نامه دکتری دانشگاه تهران، دانشکده علوم اجتماعی، گروه جمعیت­شناسی.
ریتزر، جورج. (1393). نظریه­های جامعه­شناسی، ترجمه هوشنگ نایبی، چاپ اول تهران: نشرنی.
زیمل، گئورگ. (1386). پول در فرهنگ مدرن، ترجمه یوسف اباذری، ارغنون، شماره 3، صص 325- 338.
سترستن، ریچارد و آنجل، ژاکلین (1394). دست­نامه جامعه‌شناسی سالمندی روندها و نظریه‌ها، ترجمه مجتبی امیری و شهرزاد نیری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
سندل، مایکل. (1393). آنچه با پول نمی­توان خرید: مرزهای اخلاقی بازار، ترجمه حسن افشار، تهران: نشر مرکز.
صادقی، رسول. (1396). نگرش نسبت به طلاق و تاثیر آن بر تمایل زوجین جوان به طلاق در شهر تهران، مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، 38: 205-222.
کالینیکوس، آلکس. (1383). درآمدی تاریخی بر نظریه اجتماعی، ترجمه اکبر معصوم بیگی، چاپ اول: آگاه.
گیدنز، آنتونی.، ساتن، فیلیپ. (1395). جامعه­شناسی، ترجمه هوشنگ نایبی. تهران: نشر نی. ویراست هفتم، جلد اول.
مارکس، کارل و انگلس، فردریش. (1380). مانیفست پس از 150 سال، ترجمه حسن مرتضوی و محمود عبادیان، نشر آگه، چاپ دوم، تهران.
مرکز آمار ایران، (1395 و 1397). نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن کل کشور، تهران.
مرکز پژوهش­های مجلس (1396). آسیب­شناسی سیاست­ها و مقررات بازار کار ایران، معاونت پژوهش­های اقتصادی.
مومنی، فرشاد و رجب­پور، حسین. (1397). نابرابری اقتصادی و چالش­های فراروی توسعه در ایران (1368- 1395)، در کتاب همبستگی اجتماعی و نابرابری دومین گزارش وضعیت اجتماعی ایران 1388- 1396 جلد یکم، مدیر علمی: میرطاهر موسوی. تهران: انتشارات آگاه.
واندنبرگ، فردریک. (1386). جامعه­شناسی جورج زیمل، ترجمه عبدالحسین نیک گهر، تهران: نشر توتیا.
هاروی، دیوید. (1391). تاریخ مختصر نئولیبرالیسم، ترجمه محمود عبدالله­زاده، تهران: نشر دات.
Beck, U. and Willms, J. (2004). Conversations with Ulrich Beck, Cambridge: Polity Press.
Beck, Ulrich. (1998). Risk Society: Towards a New Modernity, Trans. By: Mark Ritter, London: Sage Publications.
Biggs, Simon and Powell, Jason L. (2003). Older People and Family in Social Policy, in Global aging and its challenge to families, editors Bengtson and Lowenstein, First published by Transaction Publishers.
Bloom David E., Emmanuel Jimenez, and Larry Rosenberg. (2011). Social Protection of Older People, Working Paper Series, PGDA Working Paper No. 83.
Braun, V. & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology, Qualitative Research in Psychology, Vol. 3, No. 2, Pp. 77-101.
Chen, Xuan & Silverstein, Merril. (2000). Intergenerational Social Support and the Psychological Well-Being of Older Parents in China, RESEARCH ON AGING, Vol. 22 No. 1, Sage Publications, Inc, p 43-65.
Dykstra, Pearla. & Fokkema,Tineke. (2011).Relationships between parents and their adult children: a West European typology of late-life families, Ageing and Society, Volume 31, Issue 04, May 2011, pp 545-569.
Gans, D. and Silverstein, M. (2006). Norms of filial responsibility for ageing parents across time and generations. Journal of Marriage and Family, 68: 961–976.
Guo, M., Chi, I., & Silverstein, M. (2012). The Structure of Intergenerational Relations in Rural China: A Latent Class Analysis. Journal of Marriage and Family74(5), 1114-1128. DOI: 10.1111/j.1741-3737.2012.01014.x.
Kim, Cheong-Seok. (2008). Intergenerational Family Relationships of the Elderly in Korea, Sociology, Vol, 48. No.4, 2008 pp.35-59.
Lagergren M, Kurube Noriko, Saito Yasuhiko. (2016) Long Term Care in Japan and Sweden: A Comparison of Target Population, Needs and Services Provided from 2000-2010. J Gerontol Geriatr Res 5: 331. doi:10.4172/2167-7182.1000331.
Lin, Ju-Ping and Yi, Chin-Chun.(2013). A comparative analysis of intergenerational relations in East Asia,International Sociology, 28(3) 297–315.
Lowenstein, Ariela and Bengtson, Vern L. (2003). Challenges of Global Aging to Families in the Twenty-First Century, in Global aging and its challenge to families, editors Bengtson and Lowenstein, First published by Transaction Publishers.
Oliveira, Jaqueline. (2016). The value of children: Inter-generational support, fertility, and human capital, Journal of Development Economics, 120 (2016) 1–16.
Qingbo, Huang; Peng, Du and Gong, chen (2017). The typology of intergenerational relations between adult children and older parents, Population Journal,Vol 39, No. 04, pp 102-112.
Sharifah Norazizan, Syed AbdulRashid. (2015). Active ageing in Malaysia, in Routledge studies in social welfare in Asia; Active Ageing in Asia, Edited by Alan Walker and Christian Aspalter, First published 2015, by Routledge.
Silva, Amarasiri de and Welgama, W. M. J. (2014). Modernization, Aging and Coresidence of Older Persons The Sri Lankan Experience, Anthropology & Aging, Vol 35, No 1 (2014), pp. 1-26.
Thang, L.L., Mehta, K., Usui, T., and Tsuruwaka, M. (2011). Being a good grandparent: Roles and expectations in intergenerational relationships in Japan and Singapore, Marriage and Family Review, 47, 8: 548–570.
Victor, Christina R.  (2005).The Social Context of Ageing: A Textbook of Gerontology, Taylor and Francis, ProQuest Ebook Central, http://ebookcentral.proquest.com/lib/tehran ebooks/detail.action?docID=199358.
Xu, Ling and Chi, Iris. (2015). Ageing and Grandprenting in Asia, in Routledge Handbook of Families in Asia, Edited by Stella R. Quah, Routledge, New York, First published.