مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نویسندگان

1 دانشگاه علامه طباطبایی

2 دکتری جامعه شناسی

چکیده

تاریخ شفاهی، یکی از دموکرات‌ترین روش‌های تحقیق کیفی در بسیاری از رشته‌های علوم انسانی و علوم اجتماعی است که توسط آن واقعیت‌ها به زبان خودِ روایان بازگو می‌شوند؛ تاریخ شفاهی، گفت‌وگوی عمیق میان دو نفر است که در آن خاطرات افراد در قالب روایت، ثبت و ضبط می‌شود. خاطره و به‌یادآوری (چرایی و چگونگی‌) آن یکی از مهم‌ترین بخش‌های به فعلیت درآمدن تاریخ شفاهی است. در این مقاله، با بررسی روش تاریخ شفاهی، به‌دنبال ترسیم کاربرد تاریخ شفاهی در انعکاس انواع ترومای جمعی هستیم. ترومای جمعی، یک ضایعۀ روانی جمعی است که بر حسب رخدادهای طبیعی و غیرطبیعی همچون زلزله و جنگ بسیاری از مردم را با خسران روبه‌رو می‌کند و خاطرات دردناک و حزن‌آلودی را برای ایشان به همراه می‌آورد که سال‌ها و شاید دهه‌ها با آن زندگی می‌کنند. ایشان یکی از مهم‌ترین سوژه‌های تاریخ شفاهی هستند. در این میان، با رجوع به سه اثر از آثار سوتلانا آلکساندرونا آلکسیویچ، برندۀ جایزۀ نوبل ادبیات در سال 2015، که به زبان فارسی ترجمه و منتشر شده‌اند، چگونگی کاربرد انضمامی این روش را در انعکاس انواع ترومای جمعی نشان خواهیم داد.

کلیدواژه‌ها

 

ـ آرنت، هانا، (1388)، توتالیتاریسم، ترجمه: محسن ثلاثی، تهران: ثالث.
ـ آلکسیویچ، سوتلانا آلکساندرونا، (1395الف)، جنگ چهرۀ زنانه ندارد، ترجمه: عبدالمجید احمدی، تهران: چشمه.
ـ آلکسیویچ، سوتلانا آلکساندرونا، (1395ب)، صداهایی از چرنوبیل، ترجمه: حدیث حسینی، تهران: کوله‌پشتی.
ـ آلکسیویچ، سوتلانا آلکساندرونا، (1395ج)، پسرانی از جنس روی، ترجمه: ابوالفضل الله‌دادی، تهران: نگاه.
ـ استوری، جان، (1386)، مطالعات فرهنگی دربارۀ فرهنگ عامه، ترجمه: حسین پاینده، تهران: آگه.
ـ اورول، جوروج، (1364)، 1984، ترجمه: صالح حسینی، چاپ دوم، تهران: نیلوفر.
ـ بارت، رولان، (1387)، درآمدی بر تحلیل ساختاری روایت‌ها، ترجمه: محمد راغب، تهران: فرهنگ صبا.
ـ بنت، اندی، (1386)، فرهنگ و زندگی روزمره، ترجمه: لیلا جوافشانی و حسن چاوشیان، تهران: اختران.
ـ دهقان، احمد، (1383)، من قاتل پسرتان هستم، تهران: افق.
ـ ریکور، پل، (1373)، «خاطره، تاریخ، فراموشی»، سخنرانی پروفسر پل ریکور در اسفند 1373 در پژوهشکده حکمت و ادیان، گفتگو، شمارۀ 8.
ـ ریکور، پل، (1999)، «خاطره و فراموشی»، ترجمه: ویکتوریا طهماسبی، Questioning Ethics: contemporary Philosophy Debates.
ـ سامر، باربارا دبلیو؛ کوینلن، مری‌کی، (1392)، راهنمای تاریخ شفاهی، ترجمه: رضا مهاجر، تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
ـ فروید، زیگموند، (1383)، «ماتم و ماخولیا»، ترجمه: مراد فرهادپور، ارغنون 21، چاپ دوم، تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
ـ فلیک، اووه، (1387)، درآمدی بر تحقیق کیفی، ترجمه: هادی جلیلی، تهران: نی.
ـ کرسول، جان دبلیو، (1394)، پویش کیفی و طرح پژوهش، (ویرایش دوم)، ترجمه: حسن دانایی‌فرد و حسین کاظمی، چاپ دوم، تهران: صفا.
ـ نورائی، مرتضی؛ ابوالحسنی ترقی، مهدی، (1394)، تاریخ شفاهی و جایگاه آن در تاریخ‌نگاری معاصر ایران (1385 ـ 1358 ش)، تهران: پژوهشکدۀ تاریخ اسلام.
- Dunaway, David King and Baum, Willia K, (1996), Oral history: an interdisciplinary anthology, United States: Rowman & Littlefield Publishers.
- Halbwachs, Maurice, (1992), On Collective Memory, Trans. By Lewis A, Coser, United States: The University of Chicago Press.
- Hernandez, Reyna, (2005), “Social Trauma: The pathogenic effects of untoward social conditions”, International Forum of Psychoanalysis, Volume 15, Issue 3, pp. 151- 156.
- Olick, Jeffrey K; Robbins, Joyce, (1998), “From collective memory to the historical sociology mnemonic practices”.
- Perks, Robert; Thomson, Alistair, (2003), The oral history reader, Taylor & Francis e‌ـ‌Library.
- Rithchie, Donald A, (2003), Doing Oral History, United States: Oxford University Press.
- Thomson, Paul, (1998), The voices of the past, United States: Oxford University Press.
- Todorov, Tzvetan, (2001), “the uses and abuses of memory”, Translated by Lucy Golsan, in Howard Marchitello (ed.), What Happens to History: The renewal of ethics in contemporary thought. Routledge, pp. 11-39.
- Yow, Valerie Raleigh, (2005), Recording Oral History: A guide for Humanities and social sciences, United States: Rowman & Littlefield Publishers.
- http://anthropology.ir/node/886
- http://oralhistory.org
- htttp://alexievich.info