مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نویسندگان

1 گروه سینما، دانشکده سینما و تئاتر، دانشگاه هنر، تهران، ایران

2 دفتر مرکزی- جهاد دانشگاهی- تهران- ایران

3 پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی

چکیده

پژوهش حاضر با مروری بر بنیان‌های نظری رویکرد نشانه‌معناشناختی به تحلیل گفتمان، در کنار جنبه‌های اساسی این رویکرد به لحاظ عملی، سازوکاری نظری ‌ـ‌ عملی جهت تحلیل فضاهای گفتمانی با رویکرد نشانه‌معناشناسی به دست می‌دهد که می‌تواند در حیطۀ تحقیقات ارتباطی و مطالعات سینمایی مورد استفاده قرار گیرد. رویکرد نشانه‌معناشناسی به‌دنبال نفوذ به عمق معنایی و کشف معانی سیال فیلم‌های سینمایی در چارچوب گفتمان است؛ گفتمانی که علی‌الخصوص در سینما شکل‌دهندۀ فضاهایی است که فرایند معناسازی، درون آنها صورت می‌گیرد. پژوهش حاضر جهت تحلیل فیلم، دو دستۀ عمدۀ فضاهای گفتمانی؛ یعنی عناصر فضای فیزیکی و احساسی را به‌صورت هم‌زمان و در ارتباط با هم بررسی کرده و از این رهگذر، به استخراج معانی موجود در هر نما و در مجموعۀ نماها می‌پردازد. در ادامه، به‌منظور روشن‌تر شدن این رویکرد، فیلم «یه حبه قند» از آثار مهم و تحسین‌شدۀ ایرانی که حاوی جنبه‌های جدی نشانه‌معناشناختی است، تحلیل می‌شود و نهایتاً جمع‌بندی پژوهش شامل تحلیل کلی فیلم، بیان خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

 

ـ احمدزاده، علیرضا، (1394)، فرهنگ واژگان سینمایی، چاپ پنجم، تهران: افراز.
ـ آرنو، مارک، (1384)، پشت دوربین؛ فیلمسازی به زبان ساده، ترجمه: رؤیا خویی، تهران: کتاب‌های کیمیا.
ـ شعیری، حمیدرضا، (1381)، مبانی معناشناسی نوین، تهران: سمت.
ـ شعیری، حمیدرضا، (1383)، به‌سوی مطالعۀ زبان‌شناسی نظام عاطفی گفتمان، مجموعه مقالات دانشگاه علامه طباطبایی، شمارۀ 6، 197ـ208.
ـ شعیری، حمیدرضا، (1384)، «مطالعۀ فرایند تنشی گفتمان ادبی»، پژوهش ادبیات معاصر جهان، پاییز، شمارۀ 25، 187ـ 205.
ـ شعیری، حمیدرضا، (1386)، بررسی انواع نظام‌های گفتمانی از دیدگاه نشانه ‌ـ‌ معناشناختی، مجموعه مقالات دانشگاه علامه طباطبایی، شمار، 219، 106 ـ 119.
ـ شعیری، حمیدرضا، (1388)، «مبانی نظری تحلیل گفتمان؛ رویکرد نشانه ـ معناشناختی»، پژوهشنامۀ فرهنگستان هنر، شمارۀ 12، 54‌ـ‌72.
ـ شعیری، حمیدرضا؛ وفایی، ترانه، (1388)، راهی به نشانه‌ـ‌ معناشناسی سیال، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
ـ شعیری، حمیدرضا، (1392)، تجزیه و تحلیل نشانه‌ـ‌ معناشناختی گفتمان، تهران: سمت.
ـ گرمس، آلژیرداس ژولین، (١٣٨٩)، نقصان معنا، ترجمه: حمیدرضا شعیری، تهران: علم.
ـ لورنزو داس، نوریا، (1390)، گفتمان تلویزیونی: تحلیل گفتمان در رسانة تلویزیون،ترجمه: محمد شهبا، مرکز تحقیقات صداوسیما.
ـ مرینگ، مارگارت، (1392)، فیلمنامه‌نویسی؛ آمیزه‌ای از شکل و محتوای فیلم، ترجمه: داود دانشور، چاپ پنجم، تهران: سمت.
ـ نیکولز، بیل، (1392)، ساختگرایی، نشانه‌شناسی سینما. ترجمه: علاء الدین طباطبایی، تهران: هرمس.
ـ Block, Bruce A, (2008), The Visual Story: Creating the Visual Structure of Film, TV and Digital Media. (2nd ed.), China: Focal Press (Elsevier)
 -Learnaboutfilm, (2016), “Shot size”, Retrieved from: http://learnaboutfilm.com/film‌ـ‌language/picture/shotsize/
- Pinterest, (2013), “Shot Types”, Retrieved from: https://au.pinterest.com/explore/shot‌ـ‌types/
- Solubleapps, (2015), “Shot List”, Retrieved from: https://solubleapps.com/shotlist‌ـ‌guide‌ـ‌6‌ـ‌shot‌ـ‌details/