مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی

2 کارشناسی ارشد ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی)

چکیده

شیوع ویروس کووید 19 به عنوان مهمترین رویداد قرن بر ساختارهای فردی و اجتماعی تأثیر گذاشته است. این پدیده چند وجهی پیش از همه، جایگاه رسانه‌ها در پاسخ‌دهی به نیازهای شناختی مخاطبان از بحران کرونا را برجسته کرده است. از این منظر، مطالعه محتوای رسانه‌ها از جمله تلویزیون اهمیت دارد تا روشن شود در توصیف مسئله جدید جهان چه نشانه‌ها و مدلول‌های به کار رفته است. پژوهش حاضر با استفاده از دیدگاه‌های چارچوب‌بندی، بازنمایی و اینکه تلویزیون به عنوان رسانه‌ای پرنفوذ در شکل‌گیری افکارعمومی نقش دارد به واکاوی معانی ضمنی برنامه تلویریونی «مَل‌مَل» با محوریت چگونگی بازنمایی ویروس کووید19 می‌پردازد. در نهایت به پرسش اصلی پژوهش مبنی بر اینکه «برنامه تلویزیونی «مل‌مل» چه تصویری از این بیماری جدید برای مخاطب روایت می‌کند؟» با استفاده از روش نشانه‌شناسی الگوی سلبی و کادوری پاسخ می‌دهد. نتایج نشان‌دهنده‌ی بازنمایی بیماری کرونا فراتر از یک امر طبیعی به عنوان یک پدیده اجتماعی است. در تحلیل بخش‌هایی از این برنامه مشخص شد که روایتگری از بیماری کرونا در قسمت‌های گوناگون تغییر می‌کند و تصویرهای متفاوتی از تأثیرگذاری ویروس بر زندگی فردی و اجتماعی ارائه می‌شود.

کلیدواژه‌ها

 
آلن، گراهام (1393) رولان بارت، ترجمۀ پیام یزدان‌جو، تهران: مرکز.
اولسون، جین و سیگنایزر، بنو و ویندال، سون (1387) کاربرد نظریه‌های ارتباطات، ترجمۀ علیرضا دهقان، تهران جامعه‌شناسان.
ایمانی جاجرمی، حسین (1399) «پیامدهای اجتماعی شیوع ویروس کرونا در جامعۀ ایران»، فصلنامه علمی-تخصصی ارزیابی تأثیرات اجتماعی، شماره 2، صص 103-87.
بارت، رولان (1380) «اسطوره در زمان حاضر»، ترجمۀ یوسف اباذری، فصلنامه‌ ارغوان، شماره18، صص 135-85.
بروجردی علوی، مهدخت و سعیده رضوانی (1398) نشانه‌شناسی آگهی‌های خدمات عمومی از تلویزیون ایران، فصلنامه رسانه، شماره 3، 125-95.
پاینده، حسین (1385) قرائتی نقادانه از آگهی‌های تجاری در تلویزیون ایران، تهران: روزنگار.
جانگ‌ون، هونگ (1398) «دستورالعمل عمومی پیشگیری از ابتلا به ویروس کووید19»، ترجمۀ امین بذرافشان و همکاران، وبگاه وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری بازیابی شده در 12 اسفند 1399 به آدرس:  https://www.msrt.ir/fa/news/53549
چندلر، دانیل (1387) مبانی نشانه‌شناسی، ترجمۀ مهدی پارسا، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
خالق‌پناه، کمال (1387) نشانه‌شناسی و تحلیل فیلم: بررسی نشانه‌شناختی فیلم «لاک‌پشت‌ها هم پرواز می‌کنند»، فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره 12، صص 183-163.
خانیکی، هادی و روشنک عاطفی‌منش (1393) ارتباطات سلامت؛ زمینه‌ها و دورنمای آن در توسعه، بازیابی شده در 8 آبان 1399، به آدرس:  www.khaniki.com/?p=252
رسولی، محمدرضا؛ دادجو، سحر؛ نگین تاجی، فهمیه و زهرا شبستری‌زاده (1393) نشانه‌شناسی تبلیغات مجلات سبک زندگی (مطالعه موردی مجلات زندگی ایدئال، زندگی آرمانی و زندگی ایرانی) فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره 10، صص 117-93.
رضایی‌بایندر، محمدرضا و ثریا احمدی (1391) «تلویزیون در کانون خانواده: نگاهی به اثرگذاری مثبت و منفی تلویزیون بر کارکردهای خانواده»، فصلنامه رسانه و خانواده، شماره 2، 87-68.
زابلی‌زاده، اردشیر و حسینعلی افخمی (1392) استفاده از نظریه چارچوب‌بندی در تبیین آثار اخبار (مفاهیم و پژوهش‌ها) فصلنامه پژوهش‌های ارتباطی، شماره20، صص 144-121.
ساروخانی، باقر و شهسواری، حسین (1393) بازنمایی اقتصاد خانواده در تله‌فیلم‌های شبکه دوسیما، فصلنامه پژوهش‌های ارتباطی، شماره2، صص 63-41.
سعدی‌پور، اسماعیل و احمد علی‌پور (1386) تحلیل محتوای سریال‌های تلویزیونی ایرانی از نظر روش‌های تربیتی، فصلنامه پژوهش و سنجش، شماره 14، صص107-135.
سلبی، کیت و رن کادوری (1380) راهنمای بررسی تلویزیون، ترجمۀ علی عامری مهابادی، تهران: انتشارات سروش.
شرام، ویلبر؛ لایل، جک و ادوین بی‌پارکر (1377) تلویزیون در زندگی کودکان ما، ترجمۀ محمود حقیقت‌کاشانی، تهران: مرکز تحقیقات، مطالعات و سنجش برنامه‌ای صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران امور مطالعات و تحقبقات.
شفیعی، اسماعیل و نرگس یزدی (1393) الگوی مناسب آموزشی مهارت‌های «تفکر نقادانه» در نمایش‌های سنتی عروسکی ایرانی، نشریه هنرهای زیبا- هنرهای نمایشی و موسیقی، شماره 2، صص 53-41.
صادقی فسایی، سهیلا و محمدحسین شریفی ساعی (1391) عشق و ضدعشق در سریال‌های ایرانی؛ تحلیل نشانه‌شناختی «روابط‌عاشقانه» و «روابط مبتنی بر فریب» در رسانه ملی، فصلنامه پژوهش‌های ارتباطی، شماره 3، صص 96-69.
عباس‌زاده، محمد (1391) «تأملی بر اعتبار و پایایی در تحقیقات کیفی»، فصلنامه جامعه‌شناسی کاربردی، شماره 45 صص 19-34.
عضدانلو، حمید (1395) آشنایی با مفاهیم اساسی جامعه‌شناسی، تهران: نی.
غلام‌پورراد، مسعود (1393) «نقش رسانه در تغییرات خط‌مشی با استفاده از چارچوب‌بندی رسانه و تحلیل روایی خط‌مشی»، فصلنامه پژوهش‌های ارتباطی، شماره21، صص 60-37.
فرنوش، غلامرضا و علیشیری، غلامحسین و حسینی ذیجود، سیدرضا و درستکار، روح‌اله و علیرضا جلالی فراهانی (1399) «شناخت کروناویروس نوین- 2019 و کووید-19 براساس شواهد موجود- مطالعه مروری»، مجله طب نظامی، شماره 1، صص 1-11.
فرخ نژاد، رضا و تژا میرفخرایی (1398)«نشانه شناسی فرهنگی برنامه های شبکه کودک سیمای جمهوری اسلامی ایران»،  فصلنامه رسانه‌های دیداری و شنیداری، شماره 30، صص 226-191.
فلیک، اووه (1391) درآمدی بر تحقیق کیفی، ترجمۀ هادی جلیلی، تهران: نی.
فیسک، جان (1380) فرهنگ تلویزیون، ترجمۀ مژگان برومند، فصلنامه ارغوان، شماره19، 142-125.
فیسک، جان (1388) درآمدی بر مطالعات ارتباطی، ترجمۀ مهدی غیرابی، تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها.
فی‌لیتزن، سسیلیافون و کاتارینا بوکت (1384) کودکان و رسانه‌ها: دیدگاه‌ها و چشم‌اندازها، ترجمه: معصومه عصام، تهران: مرکز تحقیقات، مطالعات و سنجش برنامه‌ای صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران.
قنبری ‌باغستان، عباس، اختری‌زواره، مهرنوش و نادر آل‌ابراهیم (1397) «تحقیق و توسعه در حوزه «ارتباطات سلامت»: یک فراتحلیل از نوع علم‌شناسی»، فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره 14، صص 202-179.
کازنو، ژان (1387) جامعه‌شناسی وسایل ارتباط‌جمعی، ترجمۀ باقر ساروخانی و منوچهر حسنی، تهران: اطلاعات.
گودرزی، محسن (1396) «بازنمایی دین در سینمای پس از انقلاب، مدل مطلوب سینمای دینی و مذهبی»، رساله‌ دکتری، دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبائی.
لبیبی، محمدمهدی (1386) «رسانه‌ها و آموزش سلامت خانواده»، فصلنامه پژوهش و سنجش، شماره 14، صص133-113.
مهدی‌زاده، سیدمحمد (1387) رسانه‌ها و بازنمایی، تهران: دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها.
نجات‌بخش اصفهانی، علی و اکبر باقری (1387) «نقش رسانه‌های جمعی در پیشگیری از بحران‌ها»، پژوهش‌های ارتباطی، (15) 56، صص 158-137.
نجف‌زاده، مهدی و سیدحسن اطهری (1391) «نشانه‌های پست‌مدرن در کارتون‌های تلویزیونی (تحلیل نشانه‌شناسی کارتون‌های آن‌شرلی، پسرکوهستان، کیم پاسیبل و بن‌تن) »، پژوهش‌های ارتباطی، شماره 4، صص 35-9.
نوری‌راد، فاطمه و سیده بهار زندرضوی (1394) «مطالعه نشانه‌شناختی برنامه کلاه قرمزی، از منظر رویکرد آموزش اخلاقی»، فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره 40، صص 258-233.
وبگاه رسمی پایگاه اطلاع‌رسانی صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، بازیابی شده در خرداد 1400: https://www.pririb.ir/portal/newsview/37333
 
Booth-Butterfield, M. (2003). Embedded health behaviors from adolescence to adulthood: The impact of tobacco. Health Communication, 15(2), 171-185.
Charlotte, B & Jempson, M (2005) The Media and Children’s Rights، United Nations Emergency Children’s Fund.
Gerbner, G. (1998). Cultivation Analysis: An overview, Mass Communication and Society, Vol. 3, No. 4.
Ghosh, T & Jana Dubey, M & Chatterjee, S & Dubey, S (2020) Impact of COVID-19 on children: special focus on the psychosocial aspect، Minerva Pediatrica 72 (3), 226-235، Online version at http://www.minervamedica.it.
Götz, M & Mendel, C & Dafna Lemish, Andrew Zi Han Yee (2020) Children, COVID-19 and the media: A study on the challenges children are facing in the 2020 coronavirus crisis، Journal Televizion, 33, 2020/E, Pages 4-9.
Hall, S (2003) Representation, London: sagePublication،
https://www، bronline، de/jugend/izi/english/publication/televizion/33_2020_E/Goetz_Mendel_Lemish-Children_COVID-19_and_the_media، pdf.
Russell, A & Powers, M (2020) COVID19 and the Media Introductory Note، Social Media + Society: 1 –2، ، Online version at https://doi، org/10، 1177%2F2056305120947663.
Wood, D (1998) How Learn and Think Children, Publishing Blackwel USA.
World Health Organization (1964) Constitution of the World Health Organization، New York: World Health Organization Interim Commission.
Zhao, B (2013) The Little Emperors’ New Toys Critical Inquiry into Children and Television in China, Berlin Heidelberg: Springer.