مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 داوطلب دریافت دکتری دانشگاه الزهراء

2 دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه الزهرا

3 پژوهشگر همکار مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

چکیده

تشخیص احتمال شناخت زنانه در تاریخ فرهنگی نجد ایران، قصد اصلی ما برای سفر به عصرِ تاریخیِ پیشابرنز و پسابرُنز و کشف نمودهای شناختِ زنانه در آن اعصار و نشانگانی از ماندگاریِ آن در اعصار بعدی است. حوزه‌ی ما جامعه‌شناسی شناخت و روش ما، با پرهیز از نظام‌های تفسیری موجود، خوانشِ تاریخ‌نگارانه متونِ مدلّل تاریخ، در تلاقی دو رویکرد دیالکتیکی و هرمنیوتیکی،یعنیتعامل و مراودهدائم میان ذهنیت نویسندگان و عینیت تاریخ،در مقام تفسیر آناست. این بررسی شرایط پیدایش شناخت و عناصر آن در الهیّات (به‌عنوان مهم‌ترین حوزه‌ی مُعرّف شناخت هر عصر)، اسطوره‌ها و الهیّات اسطوره‌ایِادوارِ پیدایش کشاورزی، شکل‌گیریِ اجتماعات مُبتنی بر آن، تغییرات آن الهیّات و اساطیر پس از مهاجرت آریاییان و تشکیل جوامع دولت‌مرکز و تغییرات زنانگیدر الهیّات را شامل شده شده است. مهم‌ترینِ این نمودها در یافته‌ها و تفسیر ما از ساخت ِشناخت زنانه‌ی ایرانی شامل «اصالت زندگی و خردوندیِ پشتیبان آن»، «تنیدگی ابژه/سوژه در الگوی شناخت»، «عینیت نافذ»، «وساطتِ موثر»، «ادراکِ دَوَرانیِ زمان و جاودانگی درعین کرانمندی» است. روشن است کشف و پی‌گیریِ نشانِ هر حدودی از الگوهای شناخت زنانه در بنیادهای تاریخی-اجتماعی و سیر تحولات و تطورات تاریخی‌شان، در مقایسه با استفاده از الگوهای نظریِ غیرتاریخی و ذات‌انگارانه، رهنمای فهم و تفسیرِ هرچه غیرجانبدارانه‌تر تاریخ ایران، زنان و شناخت زنان ایرانی خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

 
آشتیانی، منوچهر (1396) جامعه‌شناسی تاریخی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
آشتیانی، منوچهر؛ قانعی راد، سید محمدامین و اسماعیل خلیلی (1397) آن ره که آمده‌ایم؛ درآمدی تحلیلی بر تاریخ و جامعه‌شناسی مسئلۀ علم در ایران. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم.
آشتیانی، منوچهر (1398) درآمدی بر تاریخ جامعه‌شناسی شناخت. تهران: مؤسسه فرهنگی هنری پگاه روزگار نو.
بهار، مهرداد (1375) ادیان آسیایی.تهران: نشر چشمه.
بهار، مهرداد (1386) پژوهشی در اساطیر ایران. ویراستار: مزداپور، کتایون، تهران: انتشارات آگه.
توکلی­طرقی، محمدعلی(1395).تجدد بومی و بازاندیشی تاریخ.تهران: انتشارات پردیس دانش.
دوست‌خواه، جلیل (1370) اوستا، تهران: انتشارات مروارید.
ریگ­ودا (1385). ترجمه و تصحیح: محمدرضا جلالی نائینی. تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
زرشناس، زهره (1381) مانویت، آموزۀ دو بُن.یادنامه جمشید سروشیان. سروش پیر مغان.ص 236-217، تهران: انتشارات ثریّا.
ستّاری، جلال (1368) افسون شهرزاد، تهران: انتشارات توس.
ستّاری، جلال (1374). عشق صوفیانه. تهران: نشر مرکز.
ستّاری، جلال (1375) سیمای زن در فرهنگ ایران، تهران: نشر مرکز.
صانع­پور، مریم(1398).عقلانیت در روایتی زنانه. قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.
مشکور، محمدجواد (1369) کارنامه اردشیر بابکان، تهران: چاپخانه آشنا.
کار، ادوارد هالِت (1351) تاریخ چیست، خوارزمی (چاپ سوم)، ترجمۀ حسن کامشاد. تهران: انتشارات خوارزمی.
کریستین‌سن، آرتور امانوئل (1368) ایران در زمان ساسانیان، ترجمۀ رشیدیاسمی، تهران: دنیای کتاب.
کریستین‌سن، آرتور امانوئل (1345) مزداپرستی در ایران قدیم، ترجمۀ ذبیح‌الله صفا، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
کریمی، زهرا (1395) «مبانی معرفت‌شناسی زنانه‌نگر» پایان‌نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه الزهراء.
کمپبل، جوزف (1377) قدرت اسطوره، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.
گیرشمن، رومن (1365) ایران ازآغاز تا اسلام (چاپ پنجم)، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
دوشن‌گیمن، ژاک (1380) جهان ایرانی، در اسطوره و حماسه در اندیشۀ ژرژ دومزیل، ترجمۀ‌ جلال ستاری، جلد 5. صص 119-125. تهران: نشر مرکز.
لاهیجی، شهلا (1396) شناخت هویّت زن ایرانی در گستره تاریخ، تهران: انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
مبلّغ، سیده زهرا (1396) آیا فهم زنانه از متون مقدّس ممکن است؟، ماهنامه زنان امروز، شماره 27، مهر، ص 80: تهران.
مزداپور، کتایون (1354) نشانه‌های زن‌سَروَری در چند ازدواج داستانی در شاهنامه، مجله فرهنگ و زندگی، شماره 19و 20: تهران.
مزداپور، کتایون (1992) زن در آیین زرتشتی، آلمان: انتشارات نوید.
منجّم، رؤیا (1384) زن ـ مادر، نگاهی متفاوت به مسئلۀ زن، تهران: نشر کتاب مس.
نجم‌آبادی، افسانه (1382) حکایت دختران قوچان، سوئد: انتشارات باران.
هارتسوک، سوزان (1394) دربارۀ نظریه دیدگاه فمینیستی ترجمۀ روزبه آقاجری، نشر اینترنتی سایت پروبلماتیکا.
هینلز، جان راسل (1368) شناخت اساطیر ایران ترجمۀ ژاله آموزگار و احمد تفضّلی، کتابسرای بابل، تهران: نشر چشمه.
 
 
Alizadeh, Abbas. EXCAVATIONS AT CHOGHA BONUT: THE EARLIEST VILLAGE IN SUSIANA, IRAN. The Oriental Institute News and Notes, No. 153. Spring 1997. The Oriental Institute and the Department of Near Eastern Languages and Civilizations, The University of Chicago.
Campbell, George (2004) THE HERO WITH A THOUSAND FACES. Princeton University Press. Princeton and Oxford. USA.
Collon, Dominique (1995) Ancient Near Eastern Art. University of California Press. CA, US.
Gordon Childe, Vere (1930) The Bronze Age. Cambridge University Press: Cambridge. GB.
Chatterjee, Rhitu (2016) Where Did Agriculture Begin? NPR: https://www.npr.org/sections/thesalt/2016/07/15/485722228/where-did-agriculture-begin-oh-boy-its-complicated. Also: https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_agriculture
Daryaee, Touraj (2012) in The Oxford Handbook of Iranian History.Oxford: GB.
Eller, Cynthia (2000) The Myth of Matriarchal Prehistory: Why An Invented Past Will Not Give Women a Future, Beacon Press, ISBN 978-0-8070-6792-5.
Riehl, Simone (Corresponding author) ; Zeidi, Mohsen; Conard, Nicholas John. Emergence of Agriculture in the Foothills of the Zagros Mountains of Iran (Supplement) ; Nature; July 2013 (Source).