مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات گرایش مطالعات سیاست‌گذاری از دانشگاه امام صادق (ع)

2 استاد دانشگاه امام صادق (ع)

چکیده

مقاله‌ی حاضر با بهره‌گیری از چارچوب تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف (که با سه مرحله‌ی توصیف، تفسیر و تبیین خود معروف است)، به بررسی بازنمایی بافت سیاسی در فیلم «آژانس شیشه‌ای» (حاتمی‌کیا، 1376) می‌پردازد و پس از معرفی گروه‌های سیاسی موجود در زمان تولید متن، در جهت مشخص کردن موضع‌گیری فیلم در میان گفتمان‌های رقیب‌شان را اقدام می‌کند.
پس از تحلیل استخراج انواع گفتمان (و تفاسیر آنها از زمینه‌های موقعیتی و بینامتنی) و تبیین آنها، ادعا شده است که آژانس شیشه‌ای با یادآوری نقش «جناح چپ سنتی» در دهه‌ی اول بعد از انقلاب (مخصوصا در دفاع از کشور در مقابل دشمن خارجی بعد از تهاجم عراق)، به بازنمایی مظلومیت و حذف شدن اعضای آن از سال 68 به بعد می‌پردازد که «جناح راست سنتی» تسلط پیدا کرده و گروه‌های جدیدی از جمله «راست مدرن» و «چپ مدرن» در ایران پیدا شده‌اند. در نهایت این فیلم امید دارد طبقه‌ی حاکم، بازگشت چپ سنتی به قدرت را میسر کنند.

کلیدواژه‌ها

 

-        ازغندی، علیرضا (1381). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران: نشر قومس.

-        انصار حزب‌الله. انصار حزب‌الله در یک نگاه: تاریخچه تشکیل. پایگاه اینترنتی انصار حزب‌الله [نسخه‌ی برون‌خط]. (تاریخ بازیابی 16 خرداد 1398): web.archive.org/web/20071013081233/http://www.ansarehezbollah.org/UI/View/overview.aspx/

-        ایسنا (1391). «از گشت القارعه تا انصار حزب‌الله». خبرگزاری ایسنا. (تاریخ بازیابی 16 خرداد 1398): isna.ir/news/91091809311/.

-        بشیریه، حسین (1381). دیباچه‌ای بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران دورۀ جمهوری اسلامی ایران. تهران: موسسۀ نگاه معاصر.

-        حسینی، مریم و ساسانی، فرهاد و نظردنیوی، سارا (1395). «تحلیل نشانه‌شناسی اجتماعی فیلم‌نامۀ آژانس شیشه‌ای». زبان پژوهی، سال هشتم، بهار، شمارۀ 18: 84-60.

-        خاشعی، وحید و میرحاجی، سیدمهدی (1394). بازنمایی مدیران دولتی در فیلم‌های سینمایی پس از انقلاب اسلامی ایران. مطالعات فرهنگ-ارتباطات، سال شانزدهم، زمستان، شمارۀ 32:

196-165.

-        خواجه‌سروی، غلامرضا و همکاران (1390). سیاست و حکومت در جمهوری اسلامی ایران. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).

-        دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال (1393). چرخۀ گفتمانی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی از دولت بازرگان تا دولت روحانی. تهران: مخاطب.

-        راودراد، اعظم (1388). «نگاهی جامعه‌شناختی به فیلم‌های حاتمی‌کیا». جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، سال اول، بهار و تابستان، شمارۀ 1: 126-97.

-        رسالت (1395). اگر همه درها بسته شود در دفتر رهبری که بسته نمی‌شود. روزنامۀ رسالت، 25 فروردین: 12.

-        ظریفی‌نیا، حمیدرضا ([1378]). کالبدشکافی جناح‌های سیاسی ایران [(1378-1358). تهران: آزادی اندیشه]. نقل در دارابی، علی (1393). جریان‌شناسی سیاسی در ایران. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

-        کرم‌اللهی، نعمت‌الله، شرف‌الدین، سیدحسین و اسماعیلی، رفیع‌الدین (1396). جریان‌شناسی سینمای پس از انقلاب. معرفت فرهنگی اجتماعی، سال هشتم، تابستان، شمارۀ 31: 34-5.

-        محمدی، جمال و بیچرانلو، عبدالله (1392). «تحلیل روایی دگرگونی ارزش‌ها، هویت‌ها و سبک‌های زندگی در سینمای بعد از انقلاب». تحقیقات فرهنگی ایران، دورۀ ششم، پاییز، شمارۀ 3: 113-87.

 

-        Abecassis, Michaël (2011) Iranian War Cinema: Between Reality and Fiction. Iranian Studies, No. 3 (44): 387-394

-        Abrahamian, Ervand (1993). Khomeinism: Essays on the Islamic Republic. Berkeley: University of California.

-        Abrahamian, Ervand (2009). A History of Modern Iran. Cambridge: Cambridge University Press.

-        Axworthy, Michael (2013). Revolutionary Iran: A History of the Islamic Republic. Oxford University Press.

-        Benveniste, Emile (1973). Problems in General Linguistics. Coral Gables, FL: University of Miami Press.

-        Casey, Bernadette et al. (2008). Television Studies: The Key Concepts, 2nd ed. London and New York: Routledge.

-        Chilton, Paul (2004). Analysing Political Discourse: Theory and Practice. London and New York: Routledge.

-        Dahlgren, Peter (1995). Television and the Public Sphere: Citizenship, Democracy and the Media. London, Thousand Oaks and New Delhi: Sage.

-        Fairclough, Isabela and Fairclough, Norman (2012). Political Discourse Analysis: A method for advanced students. London and New York: Routledge.

-        Fairclough, Norman (1992). Critical Language Awareness. London and New York: Routledge.

-        Fairclough, Norman (1995). Media Discourse. London: Edward Arnold.

-        Fairclough, Norman (2001). Language and Power, 2nd ed. London and New York: Routledge.

-        Foucault, Michel (2002). Archaeology of Knowledge. Translated by A. M. Sheridan Smith. London and New York: Routledge.

-        Jaworski, Adam and Coupland, Nikolas (1999). The Discourse Reader. London and New York: Routledge.

-        Jorgensen, Marianne and Phillips, Louise (2002). Discourse Analysis as Theory and Method. London, Thousand Oaks and New Delhi: Sage.

-        Laclau, Ernesto and Chantal Mouffe (2001). Hegemony and Socialist Strategy: Towards a Radical Democratic Politics, 2nd ed. London and New York: Verso.

-        Smith, Philip (2001). Cultural theory: an introduction. New York: Blackwell.

-        Stubbs, Michael (1983). Discourse Analysis. Oxford: Blackwell.

-        Webb, Jen (2009). Understanding Representation. London, Thousand Oaks and New Delhi: Sage.