نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 عضو هیئت علمی دانشگاه صداوسیما رئیس دانشگاه سوره
2 کارشناسی ارشد علوم ارتباطات اجتماعی، دانشگاه صداوسیما
چکیده
اخلال در فرآیندهای دموکراتیک، سیاست‌ورزی، سیاست‌گذاری، روزنامه‌نگاری، ارتباطات اجتماعی، اقتصاد و امنیّت عینی و روانی جوامع انسانی لزوم مبارزه با خبرهای جعلی و منابع تولید و توزیع آن‌ها را در سال‌های اخیر، بسیار جدی‌تر ساخته است. مواجهه صحیح با خبر جعلی - به عنوان پدیده نوظهور عصر شبکه‌های اجتماعی- که در قالب اطلاعات دروغین، عامدانه و برنامه‌ریزی شده‌ای که به صورت سازمانی در پوشش خبر واقعی برای فریب کاربران تولید و منتشر می‌شود، به یکی از معضلات جدی سازمان‌های رسانه‌ای حرفه‌ای و بزرگ دنیا تبدیل شده است. به عبارتی از این پس سازمان‌های رسانه‌ای در کنار فرآیند جمع‌آوری اطلاعات و خبررسانی حرفه‌ای، لازم است به صحت‌سنجی محتواها و خبرهای تولیدی در رسانه‌های اجتماعی نیز در قالب فرآیندهای حرفه‌ای خود بپردازند.
از این رو در مقاله حاضر در پی ارائه کلیاتی از راهکارهای تشخیص خبرهای جعلی به عنوان اولین قدم برای مقابله با آن در سازمان‌های رسانه‌ای حرفه‌ای هستیم. ما برای دست‌یابی به این هدف، علاوه بر بررسی جامع منابع علمی موجود، با 18 نفر از متخصصان حرفه‌ای و دانشگاهی حوزه خبر، رسانه و فضای مجازی مصاحبه کردیم، تجزیه و تحلیل داده‌ها با روش تحلیل مضمون و شبکه مضامین ما را به مجموعه‌ای از راهکارها با تأکید بر به کارگیری امکانات حرفه‌ای راستی‌آزمایی و مهارت استفاده از داده‌های آشکار (اوسینت) رسانید. ما همچنین در این مقاله پیشنهاداتی را از
دسته‌بندی نحوه واکنش به انواع خبرهای مشکوک را از طریق ارائه آستانه‌های اول و دوم مواجهه با خبرهای جعلی، مبتنی بر نظرات کارشناسان حرفه‌ای، استخراج کردیم و سامان بخشیدیم.
کلیدواژه‌ها
آزادی، محمدحسین (1398) راهکارهای مقابله با خبر جعلی برای معاونت سیاسی سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد علوم ارتباطات، دانشگاه صداوسیما.
آزادی، محمدحسین، ساعی، محمدحسین و هادی البرزی دعوتی (1398) تفاوت‌های «خبر جعلی» و «شایعه» از منظر اسناد علمی، کارشناسان و نظریه پردازان ژورنالیسم، خبر و علوم ارتباطات. مطالعات میان رشته‌ای ارتباطات و رسانه، 2 (3)، 11-36.
اسکندری‌پور، ابراهیم و علی‌اکبر اکبری‌تبار (1392) روش مطالعه علمی در باب صفحه‌های مرتبط با شبکه‌های رادیو و تلویزیونی در شبکه‌های اجتماعی مجازی (با رویکرد ترکیبی کمّی و کیفی) پژوهش‌های ارتباطی، 20 (76)، 141-113.
پاتر، جیمز (1385) تعریف سواد رسانه‌ای. ترجمه لیدا کاووسی. فصلنامه مطالعاتی و تحقیقاتی وسایل ارتباط جمعی. سال هفدهم، شماره 4. شماره پیاپی 68.
خانیکی، هادی و یوسف خجیر (1398) گفت‌وگو در شبکه‌های اجتماعی مجازی (تحلیل سیستماتیک پژوهش‌های مرتبط) فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 15 (54)، 77-53.
خسروانی، عباس (1395) نقش سواد رسانه‌ای در ارتقای امنیت عمومی شبکه‌های اجتماعی. ماهنامه علمی تخصصی مدیریت رسانه، 4 (27)
سورین، ورنر جوزف و جیمز تانکارد (1381) نظریه‌های ارتباطات. ترجمه علیرضا دهقان. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
شکرخواه، یونس (1385) سواد رسانه‌ای یک مقاله عقیدتی. فصلنامه رسانه، 17 (4).
عابدی جعفری، حسن، تسلیمی، محمدسعید، فقیهی، ابوالحسن و محمد شیخ زاده (1390) تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی. فصلنامه اندیشه مدیریت راهبردی، 5 (2)، 198-151.
کیهان، امیر، فرقانی، مهدی و افسانه مظفری (1397) نقش رسانه‌های اجتماعی موبایلی در شکل‌گیری هویت قومی دانشجویان. فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 14 (53)، 284-249.
نصیری، بهاره و فوزیه شهاب (1390) بررسی نقش رسانه ملی در ارتقای سواد رسانه‌ای مخاطبان. تهران: مرکز تحقیقات صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران.
Allcott, H. , & Gentzkow, M (2017) Social media and fake news in the 2016 election. Journal of economic perspectives, 31 (2) , 211-36.
Aro, J (2016) The cyberspace war: propaganda and trolling as warfare tools. European View, 15 (1) , 121-132.
Balmas, M (2014) When fake news becomes real: Combined exposure to multiple news sources and political attitudes of inefficacy, alienation, and cynicism. Communication Research, 41 (3) , 430-454.
Boyatnzis, R. E (1998) Transforming qualitative information: Thematic analysis and code development. sage.
Braun, V. , & Clarke, V (2006) Using thematic analysis in psychology. Qualitative research in psychology, 3 (2) , 77-101.
Burkhardt, J. M (2017) Combating fake news in the digital age. American Library Association, 53 (8) , 5-9.
Busselle, R. W. , & Greenberg, B. S (2000) The nature of television realism judgments: A reevaluation of their conceptualization and measurement. Mass Communication & Society, 3 (2-3) , 249-268.
Del Vicario, M. , Vivaldo, G. , Bessi, A. , Zollo, F. , Scala, A. , Caldarelli, G. , & Quattrociocchi, W (2016) Echo chambers: Emotional contagion and group polarization on facebook. Scientific reports, 6, 37825.
DiFranzo, D. , & Gloria, M. J. K (2017) Filter bubbles and fake news. ACM Crossroads, 23 (3) , 32-35.
Elder-Vass, D (2012) The reality of social construction. Cambridge University Press.
Faghihi, R (2018) The App Destroying Iran’s Currency (2018, November 22) https://foreignpolicy. com/2018/11/22/the-app-destroying-irans-currency.
Fallis, D (2004) On verifying the accuracy of information: philosophical perspectives. Library trends, 52 (3) , 463-487.
Fokin, A (2016) Internet Trolling as a Tool of Hybrid Warfare: The Case of Latvia.
Fuchs, C (2009) Information and communication technologies and society: A contribution to the critique of the political economy of the Internet. European Journal of Communication, 24 (1) , 69-87.
Gallagher, Kerry & Magid, Larry (2017) Media Literacy & Fake News. Connect Safely.
Gerlitz, C. , & Helmond, A (2013) The like economy: Social buttons and the data-intensive web. New media & society, 15 (8) , 1348-1365.
Hassan, N. A., & Hijazi, R. (2018). Open Source Intelligence Methods and Tools. Apress.
Holton, A. E. , & Lewis, S. C (2011) Journalists, social media, and the use of humor on Twitter. Electronic Journal of Communication, 21 (1/2) , 1-22.
Hussain, Murtaza (2019) An Iranian Activist Wrote Dozens of Articles for Right-Wing Outlets. But Is He a Real Person. The Intercept. Published in June 9, 2019. https://theintercept. com/2019/06/09/heshmat-alavi-fake-iran-mek/.
Kahneman, D (2011) Thinking, fast and slow. Macmillan.
Kershner, J. W (2011) Elements of News Writing. Pearson Higher Ed.
Lavin, Rachel & Roland Adorjani (2018) L’Irlande a déjà trouvé la parade aux fake news (mais on ne pourra pas la reproduire) Slate, 13 June.
McGonagle, T (2017) “Fake news” False fears or real concerns?. Netherlands Quarterly of Human Rights, 35 (4) , 203-209.
McKnight, D. H. , & Chervany, N. L (2001) Trust and distrust definitions: One bite at a time. In Trust in Cyber-societies (pp. 27-54) Springer, Berlin, Heidelberg.
Mecacci, A (2016) Aesthetics of Fake. An Overview. Aisthesis. Pratiche, linguaggi e saperi dell’estetico, 9 (2) , 59-69.
Mele, N. , Lazer, D. , Baum, M. , Grinberg, N. , Friedland, L. , Joseph, K & Mattsson, C (2017) Combating fake news: An agenda for research and action. Di https://www. hks. harvard. edu/publications/combating-fake-news-agenda-research-and-action (Retrieved October 17, 2018)
Monti, F. , Frasca, F. , Eynard, D. , Mannion, D. , & Bronstein, M. M (2019) Fake News Detection on Social Media using Geometric Deep Learning. arXiv preprint arXiv:1902. 06673.
Nimmo, Ben (2018) In his hearing before the Singaporean committee. February 22, 2018.
Nonnecke, B. , & Preece, J (2003) Silent participants: Getting to know lurkers better. In From usenet to CoWebs (pp. 110-132) Springer, London.
Nyst, C. , & Monaco, N (2018) State-sponsored trolling: how governments are deploying disinformation as part of broader digital harassment campaigns. Institute for the Future.
Paul, C. , & Matthews, M (2016) The Russian “firehose of falsehood” propaganda model. Rand Corporation, 2-7.
Rotter, J. B (1980) Interpersonal trust, trustworthiness, and gullibility. American psychologist, 35 (1) , 1.
Shieber, J (2015) Testimony: A philosophical introduction. Routledge.
Shu, K. , Bernard, H. R. , & Liu, H (2019) Studying fake news via network analysis: detection and mitigation. In Emerging Research Challenges and Opportunities in Computational Social Network Analysis and Mining (pp. 43-65) Springer, Cham.
Shu, K. , Sliva, A. , Wang, S. , Tang, J. , & Liu, H (2017) Fake news detection on social media: A data mining perspective. ACM SIGKDD Explorations Newsletter, 19 (1) , 22-36.
Spratt, H. E. , & Agosto, D. E (2017) Fighting Fake News: Because we all deserve the truth: Programming ideas for teaching teens media literacy. Young Adult Library Services, 15 (4) , 17.
Spratt, H. E. , & Agosto, D. E (2017) Fighting Fake News: Because we all deserve the truth: Programming ideas for teaching teens media literacy. Young Adult Library Services, 15 (4) , 17.
Sunstein, C. R (2006) Infotopia: How many minds produce knowledge. Oxford University Press.
Szwed, R. , & Szwed, R (2016) Framing of the Ukraine-Russia conflict in online and social media. NATO Strategic Communications Centre of Excellence.
Tandoc Jr, E. C. , Lim, Z. W. , & Ling, R (2018) Defining “fake news” A typology of scholarly definitions. Digital journalism, 6 (2) , 137-153.
Thompson, C (2017) Fake News 101: The New Civics Course in US Schools?. Washington Times.
Torres, R. , Gerhart, N. , & Negahban, A (2018, January) Combating fake news: An investigation of information verification behaviors on social networking sites. In Proceedings of the 51st Hawaii International Conference on System Sciences.
Turner, J. C. , & Tajfel, H (1986) The social identity theory of intergroup behavior. Psychology of intergroup relations, 5, 7-24.
Venturini, T (2019) FROM FAKE TO JUNK NEWS. Data Politics: Worlds, Subjects, Rights.
Wallner, P. F. (1993). Open sources and the intelligence community: myths and realities. American Intelligence Journal, 14(2/3), 19-24.
Wang, H. , Can, D. , Kazemzadeh, A. , Bar, F. , & Narayanan, S (2012, July) A system for real-time twitter sentiment analysis of 2012 us presidential election cycle. In Proceedings of the ACL 2012 system demonstrations (pp. 115-120) Association for Computational Linguistics.
Zafarani, R. , Abbasi, M. A. , & Liu, H (2014) Social media mining: an introduction. Cambridge University Press.
Zeifman, I (2015) Bot traffic report: Humans take back the Web, bad bots not giving any ground. Incapsula. com.
Zhou, X. , & Zafarani, R (2019, May) Fake News Detection: An Interdisciplinary Research. In Companion Proceedings of the 2019 World Wide Web Conference (pp. 1292-1292) ACM.
)