نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری بررسی مسائل اجتماعی ایران، دانشکدۀ علوم اجتماعی و اقتصاد، دانشگاه الزهرا (نویسندۀ مسئول)
2 استاد گروه علوم اجتماعی، دانشکدۀ علوم اجتماعی و اقتصاد، دانشگاه الزهراء،
3 دانشیار گروه علوم اجتماعی، دانشکدۀ علوم اجتماعی و اقتصاد، دانشگاه الزهراء
چکیده
< p>در متن حاضر کوشیدهایم به بررسی رویکرد تبارشناسانۀ فوکو و کلیت پروژۀ انتقادیاش درمقام نوعی روشـاندیشۀ انتقادی بپردازیم. ویژگی سرشتنمای این روشـاندیشۀ انتقادی آن است که درمقام نوعی استراتژی، به «موضعگیری» دگرگونۀ سوژۀ پژوهنده در برابر جهان و پروبلماتیزهشدن اکنون میانجامد. بااینهمه، این اکنون اکنونی گسسته از گذشته و آینده نیست که بشود آن را در یک انزوای روششناسانه به بحث نشست. بهعکس، به یک تعبیر میتوان یکی از شاخصههای انتقادی روش تبارشناسی را نگاه همزمانش به گذشته و حال و آینده، آن هم تحت لوای مفهوم «قدرت»، دانست. لذا در متن حاضر، برای تشریح و توضیح همین مدعا سعی نمودهایم مواجهۀ فوکو با زمان گذشته، از خلال مقالۀ «نیچه، تبارشناسی، تاریخ»، مواجههاش با زمان حال، از خلال مقالۀ «نقد چیست؟»، و مواجههاش با زمان آینده، از خلال مقالۀ «روشنفکرها و قدرت»، را واکاویم و تأملی نیز داشته باشیم بر مفهوم قدرت که هر سۀ این مواجهات را در یک کلیت واحد و معنادار گرد هم میآورد و کلید فهم آن در گروی درک این نکته است که قدرت فوکویی از حیث هستیشناسانه نه به صورت مایملک گروه یا نهادی خاص، بلکه به صورت مناسبات نیرو قابل توجه و پیگیری است.
کلیدواژهها
اوون، دیوید (1394) بلوغ و مدرنیته (نیچه، وبر، فوکو و سرشت دووجهیِ خرد)، ترجمۀ سعید حاجیناصری و زانیار ابراهیمی، تهران: نشر رخداد نو.
داوری اردکانی، رضا و شجاعی جشوقانی، مالک. «کانت، فوکو و سنت انتقادی»، در نشریۀ فلسفه، سال 41، شمارۀ 1، بهار و تابستان 1392، صص: 9ـ26.
دکارت، رنه (1381) «گفتار در روش راه بردن عقل»، در سیر حکمت در اروپا، محمدعلی فروغی، تهران: انتشارات نیلوفر.
دلوز، ژیل (1386) فوکو (چاپ اول)، ترجمۀ نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نشر نی.
فوکو، میشل (1383) اراده به دانستن، ترجمۀ نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نشر نی.
فوکو، میشل (1386) «ساختارگرایی و پساساختارگرایی» در ایران روح یک جهان بیروح، ترجمۀ نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نشر نی.
فوکو، میشل (1390) باید از جامعه دفاع کرد (درسگفتارهای کلژ دو فرانس 1975ـ 1976)، ترجمۀ رضا نجفزاده، تهران: انتشارات رخداد نو.
فوکو، میشل (1395) «حلقههای تور قدرت» (4) در تئاتر فلسفه، ترجمۀ نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نشر نی.
فوکو، میشل (1395) «سوژه و قدرت» (2) در تئاتر فلسفه، ترجمۀ نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نشر نی.
فوکو، میشل (1395) «سوژهمندی و حقیقت» (5) در خاستگاه هرمنوتیک خود، ترجمۀ نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نشر نی.
فوکو، میشل (1395) «نقد چیست؟» (3) در تئاتر فلسفه، ترجمۀ نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نشر نی.
فوکو، میشل (1395) «نیچه، تبارشناسی، تاریخ» (1) در تئاتر فلسفه، ترجمۀ نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نشر نی.
فوکو، میشل (1397) «پرورش خود» در نقد چیست و پرورش خود، ترجمۀ نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نشر نی.
فوکو، میشل «روشنفکرها و قدرت» (مصاحبۀ میشل فوکو و ژیل دلوز) (1374) در سرگشتگی نشانهها (گزینش و ویرایش مانی حقیقی)، تهران: نشر مرکز.
کانت، امانوئل (1370) «روشنگری چیست؟»، ترجمۀ همایون فولادپور، در کلک، شمارۀ 22، صص: 58 ـ67.
مشایخی، عادل (1395) تبارشناسی خاکستری است، تهران: انتشارات ناهید.
هیندس، باری (1380) گفتارهای قدرت از هابز تا فوکو (چاپ اوّل)، ترجمۀ مصطفی یونسی، تهران: نشر شیرازه.
Owen, David, Maturity and Modernity: Nietzche, Weber, Foucault, and the Ambivalence of Reason, trans. Saeed Hajei Naserei and Zanyar Ebrahimei (Tehran: Rokhdade No, 2015).
Davarei Ardakanei, Reza and Shojaei Jashooghanei, Malek, “Kant, Foucault and Critical Tradition” in Journal of Philosophy, 41, No. 1 (Spring and Summer, 2013), pp. 9-26.
Descartes, René, Discourse on the Method of Rightly Conducting One's Reason and of Seeking Truth in the Sciences, in Mohammad Ali Forooghei, The Course of Wisdom in Europe (Tehran: Niloofar, 2002).
Deleuze, Gilles, Foucault, trans. Nikoo Sarkhosh and Afsheen Jahandeedeh (Tehran: Ney: 2007).
Foucault, Paul Michel, The History of Sexuality, Volume I: The Will to Knowledge, trans. Nikoo Sarkhosh and Afsheen Jahandeedeh (Tehran: Ney: 2004).
- Foucault, Paul Michel, “Structuralism and Post – Structuralism” in Iran: The Spirit of a World Without Spirit,” trans. Nikoo Sarkhosh and Afsheen Jahandeedeh (Tehran: Ney: 2007).
Foucault, Paul Michel, Society Must Be Defended: Lectures at the Collége de France 1975-76, trans. Reza Najafzadeh (Tehran: Rokhdade No, 2011).
Foucault, Paul Michel, “Meshes of Power” in Theater of Philosophy, trans. Nikoo Sarkhosh and Afsheen Jahandeedeh (Tehran: Ney: 2016).
Foucault, Paul Michel, “The Subject and Power” in Theater of Philosophy, trans. Nikoo Sarkhosh and Afsheen Jahandeedeh (Tehran: Ney: 2016).
Foucault, Paul Michel, “Truth and Subjectivity” in L’ origine de I’herméneutique de soi, trans. Nikoo Sarkhosh and Afsheen Jahandeedeh (Tehran: Ney: 2017).
Foucault, Paul Michel, “What Is Critique?” in Theater of Philosophy, trans. Nikoo Sarkhosh and Afsheen Jahandeedeh (Tehran: Ney: 2016).
Foucault, Paul Michel, “Nietzche, Genealogy, History” in Theater of Philosophy, trans. Nikoo Sarkhosh and Afsheen Jahandeedeh (Tehran: Ney: 2016).
Foucault, Paul Michel, “The Culture of the Self” in What is Critique and The Culture of Self, trans. Nikoo Sarkhosh and Afsheen Jahandeedeh (Tehran: Ney: 2017).
Foucault, Paul Michel, “Intellectuals and Power” in Confusion of Signs, trans. Manei Haghighei (Tehran: Markaz: 1995).
Kant, Emanuel, “What Enlightenment?” trans. Homayoun Fouladpour in Kelk, No. 22 (1991), pp. 58-67
Mashaikhi, Adel, Genealogy Is Gray (Tehran: Nahid: 2015).
Hinds, Bari, Speeches of Power from Hobbes to Foucault, trans. Mustafa Younesi, (Tehran: Shirazeh Publishing House: 2001).