مطالعات فرهنگی و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

در این مقاله سعی شده تا با رویکردی کلیت‌نگر، موضوعاتی همچون جامعه‌ی روستایی، سینمای روستایی، تغییرات سیاست‌های حاکمیتی و اقتصاد سیاسی دولت‌های گوناگون پس از انقلاب اسلامی سال 1357، در تقابل با یکدیگر قرار گرفته و ارتباطات مختلف و متداخل آنها، با استفاده از مجموعه نظریات انتقادی مورد بررسی قرار گیرد. ما در این تحقیق با تقسیم‌بندی ادوار گوناگون بازه زمانی مورد بحث و انتخاب نمونه‌ای سی عددی از فیلم‌های روستایی سینمای ایران با استفاده از روش نمونه‌گیری متناسب با حجم، متوجه شدیم که سینمای روستایی در مقطع ده ساله‌ی تثبیت حاکمیت انقلابی و جنگ با عراق دارای بیشترین میزان واقع‌نمایی، پایبندی به واقعیت زندگی روزمره و نقد اجتماعی بوده و کمترین میزان مظاهر صنعت فرهنگ‌سازی (نظیر کلیشه‌ها یا طبیعت‌زدگی) را نسبت به دوره‌های بعد داراست. در مقطع سازندگی به خاطر سیاست‌های تعدیل ساختاری و همچنین ساخت‌سیاسی جامعه در این دوران، فیلم‌ها اکثراً تبلیغی و ایدئولوژیک بوده و مظاهر سینمای گیشه‌پسند و همچنین جشنواره‌ای در فیلم‌های روستایی نمود بیشتری می‌یابند. در مقطع اصلاحات، غیر از موارد ایجاد نگرش‌های تازه و نقدهای نه‌چندان عمیق اجتماعی، مناسبات سینمای روستایی مانند دوران قبل بوده و فیلم‌های جشنواره‌پسند روستایی با رویکردی طبیعت‌‌زده نمود زیادی پیدا می‌کنند. در دوره‌ی بازآفرینی گفتمان انقلابی از سال 1384 به بعد نیز، فیلم‌های شبه‌دولتی و ایدئولوژیک با ساختاری مشابه با فیلم‌های جشنواره‌پسند و با تأکید بر طبیعت‌‌گرایی و مذهبی‌گری عرفانی (در تقابل با مذهبی‌گری متعارف و سنتی) و همچنین کلیشه‌هایی مانند کلیشه‌ی کودک یا عقب‌مانده‌ی ذهنی، عملاً برای واقعیت اجتماعی روستا، اهمیت زیادی قائل نمی‌شوند.

کلیدواژه‌ها

 

-         امید، جمال (1366) فرهنگ فیلم‌های سینمای ایران1350 تا 1366، جلد دوم، تهران: انتشارات نگاه.
-         --------- (1379) فرهنگ فیلم‌های سینمای ایران1366 تا 1377، جلد سوم: تهران: انتشارات نگاه.
-         --------- (1388) فرهنگ فیلم‌های سینمای ایران1378 تا 1388،جلد چهارم، تهران: انتشارات نگاه.
-         آدورنو، تئودور؛ هورکهایمر، ماکس (1383) دیالکتیک روشنگری، مترجمان مراد فرهادپور و امید مهرگان، تهران: گام نو.
-         بنیامین، والتر (1382) نظریه‌ی زیبایی­شناختی، زیبایی­شناسی انتقادی، ترجمه امید مهرگان، تهران: گام نو.
-         بهارلو، عباس (1371) فیلم‌شناخت ایران1358 تا 1365، جلد ۱، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی فیلم‌خانه‌ی ملی.
-         ---------- (1372) فیلم‌شناخت ایران 1366 تا 1369، جلد 2، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی فیلم‌خانه‌ی ملی.
-         ---------- (1374) فیلم‌شناخت ایران1370 تا 1372، جلد 3، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی فیلم‌خانه‌ی ملی.
-         طالبی‌نژاد، احمد (1377) در حضور سینما، تهران: انتشارات بنیاد سینمایی فارابی.
-         لاجوردی، هاله (1388) زندگی روزمره در ایران: با تأمل بر سینمای ایران، تهران: نشر ثالث.
-         نعمانی، فرهاد؛ بهداد، سهراب (1386) طبقه و کار در ایران، ترجمه: محمود متحد، تهران: انشارات آگه 1386.
-         یزدانجو، پیام (1390) اکران اندیشه، تهران:انتشارات مرکز، چاپ سوم.
-          Adorno, T. W., & Horkhimer, M. (2002). Dialectic of Enlightenment. Translated by Edmund Jephcott. Stanford: Stanford University press.
-          Alexander, V. D. (2003). Sociology of the Arts:Exploring Fine and Popular Forms. Oxford: John Wiley and Sons Ltd.
-          Benjamin, W. (2008). The Work of Art in the Age of its Technological Reproducibility, and Other Writings on Media. Translated by Edmund Jephcott. London: The Belknap Press of Harvard University Press.
-          Jowwitt, G. (1989). Movies and Mass Communications. London: SAGE Publication.
-          Lefebvre, H. (1991). Critique of Everyday Life. London: Verso.
-          Wayne, M. (2005). Understanding Film: Marxist Perspective. London: Pluto Press.
-          Wright, W. (1975). Sixguns and Society. Berkeley: University of California Press.